Σάββατο 12 Νοεμβρίου 2011

το ανέσπερο Πνεύμα
του Καπιταλισμού




cronousplayer
   
   Μπαίνουμε στη μεγαλύτερη νύχτα. Ας μετρηθούμε, ν' αφήσουμε στην άκρη επιβεβαιωτικές καταβολές, να ξανασκεφτούμε, να δράσουμε πέρα απ' ό,τι παράγεται και καταναλώνεται ως προϊόν σύμπλευσης με το φόβο. Η ομόνοια των πολιτικών θιάσων επιβεβαιώνει την κρισιμότητα. Η ευθύνη ήταν πάντα του καθενός μας. Η ιδεολογική άλωση της ζωής μας τα προηγούμενα χρόνια αποκτά σήμερα επιβλητική κρισιμότητα. Η υποταγή μας στο ροχαλίζον τέρας, τώρα που ξύπνησε, διαλύει την ομίχλη του καταναλωτικού λοιμού, οι αλυσίδες αχνοφαίνονται σκουριασμένες.  
   Ψάχνοντας σα χαμένοι στα σκουπίδια των επιλογών μας μήπως βρούμε τίποτα που να μην είχε τιμή, φπα και ετικέτα, όπως σαδιστικά υπενθύμιζε πριν λίγα χρόνια διαφήμιση πιστωτικής κάρτας, ανακαλύπτουμε την ήπειρο της καθήλωσής μας. Η ζωή δεν μπορεί να υπάρχει παρά πέρα απ' όλα αυτά. 



   Την εποχή της αποβιομηχάνισης στα τέλη της δεκαετίας του '80, διαδιδόταν ότι τα εργοστάσια έκλειναν επειδή οι εργάτες, που έμεναν στο δρόμο, έκαναν απεργίες ή τεμπέλιαζαν. Δεν ήταν απλώς το εφεύρημα κάποιων μπουρζουάδων, που το πλάσαραν αθόρυβα στα υποκείμενα της ιδεολογίας τους. Ήταν το πανταχού παρόν πνεύμα του καπιταλισμού. Ακούγοντας πριν λίγες μέρες στην Αθήνα τον  Γερμανό αντιπρόεδρο Ρέσλερ, θυμήθηκα το κατά Βέμπερ πνεύμα του καπιταλισμού, το οποίο - οι ανακουφισμένοι εταίροι μας εις τας Γαλλίας και τας Γερμανίας γνωρίζουν ότι - αποτελεί και κατά Λουκάν (πρωθυπουργόν) ευαγγέλιο:



   Να θυμάσαι πως ο χρόνος είναι χρήμα. Όποιος μπορεί να κερδίσει με τη δουλειά του δέκα σελίνια την ημέρα κι αντί γι' αυτό πάει περίπατο ή κάθεται άπραγος τη μισή μέρα, έστω κι αν δεν ξοδεύει παρά πέντε πένες κατά τη διασκέδαση ή την τεμπελιά του, ας μη νομίζει πως αυτά είναι τα μόνα του έξοδα. Στην πραγματικότητα ξόδεψε, ή μάλλον πέταξε, πέντε σελίνια. 


   Να θυμάσαι πως η πίστωση είναι χρήμα. Αν κάποιος αφήσει τα λεφτά του στα χέρια μου πέρα από τη στιγμή που πρέπει να του τα δώσω, μου δίνει τους τόκους ή όσα μπορώ να βγάλω από αυτά σε αυτό το διάστημα. Κι αυτό σημαίνει ένα σημαντικό ποσό, όταν ένας άνθρωπος έχει καλή και μακροπρόθεσμη πίστωση και ξέρει να την αξιοποιήσει. 


   Να θυμάσαι πως τα λεφτά έχουν γόνιμες, αναγεννητικές ιδιότητες. Τα λεφτά γεννούν λεφτά, κι αυτά πάλι καινούργια λεφτά και πάει λέγοντας. Τα πέντε σελίνια γίνονται έξι, τα έξι γίνονται επτά και τρεις πένες, και ούτω καθεξής, ώσπου γίνονται εκατό λίρες. Όσο πιο πολλά είναι, τόσο πιο πολλά παράγει κάθε ανακύκληση, κι έτσι τα κέρδη αυξάνουν όλο και πιο γρήγορα. Όποιος σκοτώνει μια γουρούνα, καταστρέφει όλους τους γόνους της ως τη χιλιοστή γέννα. Όποιος σκοτώνει ένα νόμισμα των πέντε σελινιών, καταστρέφει όλα όσα θα μπορούσε να παραγάγει, ολόκληρους σωρούς από λίρες. 


   Να θυμάσαι το ρητό πως: "Ο καλοπληρωτής είναι κύριος του πορτοφολιού όλων". Όποιος είναι γνωστό πως πληρώνει με συνέπεια και ακρίβεια στην προθεσμία που υπόσχεται, μπορεί οποτεδήποτε και με οποιαδήποτε ευκαιρία να μαζέψει όλα τα λεφτά που μπορούν να εξοικονομήσουν οι φίλοι του. Αυτό μερικές φορές είναι πολύ χρήσιμο. Μετά την εργατικότητα και τη λιτότητα, τίποτα στον κόσμο δεν συμβάλει περισσότερο στην άνοδο ενός νέου ανθρώπου από τη συνέπεια και την ευθύτητα σε όλες του τις υποθέσεις. Γι΄αυτό ποτέ μην κρατάς δανεικά χρήματα ούτε μια ώρα παραπάνω από όσο υποσχέθηκες, αλλιώς η απογοήτευση θα σου κλείσει για πάντα το πορτοφόλι των φίλων σου. 


   Και οι πιο ασήμαντες πράξεις που επηρεάζουν τη φερεγγυότητα ενός ανθρώπου πρέπει να προσέχονται. Ο ήχος του σφυριού σου στις πέντε το πρωί ή στις οχτώ το βράδυ, που τον ακούει ο δανειστής σου, τον κάνει πρόθυμο να σου δώσει έξι μήνες παραπάνω προθεσμία· όταν όμως σε βλέπει στο τραπέζι του μπιλιάρδου ή ακούει τη φωνή σου στην ταβέρνα την ώρα που θα έπρεπε να δουλεύεις, στέλνει να σου ζητήσουν τα λεφτά του την άλλη μέρα· τα ζητάει όλα πριν μπορέσεις να του τα επιστρέψεις. Αυτό άλλωστε δείχνει πως θυμάσαι το χρέος σου· σε παρουσιάζει σαν προσεκτικό όσο και τίμιο άνθρωπο, κι αυτό μεγαλώνει ακόμα περισσότερο τη φερεγγυότητά σου.


   Πρόσεχε να μη θεωρείς δικά σου όλα όσα κατέχεις και να μη ζεις ανάλογα. Είναι ένα λάθος στο οποίο πέφτουν πολλοί άνθρωποι που παίρνουν πίστωση. Για να το αποφύγεις αυτό, κράτησε για ένα διάστημα ακριβή λογαριασμό των εξόδων και των εσόδων σου. Μπορεί στην αρχή να μπεις στον κόπο να καταγράφεις μικρολεπτομέρειες, αυτό όμως θα έχει το εξής θετικό αποτέλεσμα: θα ανακαλύψεις πως τα μικρά, μηδαμινά έξοδα συσσωρεύονται σε μεγάλα ποσά και θα αντιληφθείς τι θα μπορούσε να είχε εξοικονομηθεί. Και μπορεί να εξοικονομηθεί στο μέλλον, χωρίς να προκαλέσει καμία μεγάλη φασαρία. 


   Με έξι λίρες το χρόνο μπορείς να διαχειρίζεσαι εκατό λίρες, με την προϋπόθεση πως είσαι άνθρωπος με γνωστή σύνεση και τιμιότητα. 


   Όποιος ξοδεύει άσκοπα τέσσερις πένες την ημέρα, ξοδεύει άσκοπα έξι λίρες το χρόνο, που είναι το αντίτιμο για τη διαχείριση εκατό λιρών. 


   Όποιος κάθε μέρα χάνει χρόνο που αξίζει τέσσερις πένες, χάνει το προνόμιο να χρησιμοποιεί κάθε μέρα εκατό λίρες. 


   Όποιος χάνει άσκοπα χρόνο που αξίζει πέντε σελίνια, χάνει πέντε σελίνια, και θα έκανε εξίσου καλά να πετάξει πέντε σελίνια στη θάλασσα. 


   Όποιος χάνει πέντε σελίνια, δεν χάνει μόνον αυτό το ποσό, αλλά και όλα τα οφέλη που θα μπορούσε να του αποφέρει με την ανακύκλησή του στις συναλλαγές και που, ώσπου να γεράσει ένας νέος άνθρωπος, θα μεταφράζονταν σε ένα σημαντικό χρηματικό ποσό. 


από το  Max Weber
ειδική έκδοση για το ΒΗΜΑ, 2010
μετάφραση Δημοσθένη Κούρτοβικ




   Το πιο πάνω απόσπασμα, από το δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου, που τιτλοφορείται το Πνεύμα του Καπιταλισμού,  δεν ανήκει στον Βέμπερ. Ο τελευταίος το παραθέτει, θεωρώντας ότι ως περιγραφή του πνεύματος του καπιταλισμού, χαρακτηρίζεται από "σχεδόν κλασική καθαρότητα", όντας ταυτόχρονα "απαλλαγμένο από προκαταλήψεις". Πρόκειται για συμβουλές του Βενιαμίν Φραγκλίνου. 


   Εργατικότητα - Λιτότητα - Ευθύτητα - Συνέπεια. Υποθέτω ότι πρόκειται για ένα καλό, κατά Λουκάν, τετράπτυχο για τις μέρες που θα 'ρθουν και που, ασφαλώς, θα δώσει το άρωμά του στο νέο "μείγμα" πολιτικής που οραματίζεται ο Σαμαράς.


   Στην άλλη όχθη, η θεωρία του καπιταλιστικού ήθους, εξηγεί και το πώς η ασυνειδησία των εργατών είναι εμπόδιο για την καπιταλιστική ανάπτυξη χωρών όπως η Ελλάδα και η Ιταλία:


  



   Η ολοκληρωτική κυριαρχία της απόλυτης ασυνειδησίας στην εξυπηρέτηση ιδιοτελών συμφερόντων με την απόκτηση χρημάτων   ήταν πάντα ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα εκείνων ακριβώς των χωρών των οποίων η αστικοκαπιταλιστική ανάπτυξη, αν τη μετρήσουμε με δυτικά κριτήρια, έμεινε πίσω. Όπως ξέρει κάθε εργοδότης, η έλλειψη conscienziosita (ευσυνειδησίας) από τους εργάτες χωρών όπως, πχ, η Ιταλία, συγκρινόμενη με τη Γερμανία, υπήρξε και, ως ένα βαθμό, εξακολουθεί να είναι ένα από τα κύρια εμπόδια στην καπιταλιστική τους ανάπτυξη. 

... ... ... ... ... ... ...

   Γιατί είναι απόλυτα απαραίτητο όχι μόνο ένα αναπτυγμένο αίσθημα ευθύνης, αλλά γενικά και μια στάση που, τουλάχιστον κατά τις ώρες της εργασίας, να είναι απαλλαγμένη από τους συνεχείς υπολογισμούς για το πώς μπορεί να βγει το συνηθισμένο μεροκάματο με τη μεγαλύτερη δυνατή άνεση και τη μικρότερη δυνατή προσπάθεια. Η εργασία, αντίθετα, πρέπει να εκτελείται σαν να ήταν ένας απόλυτος αυτοσκοπός, μια ανώτερη επιταγή. Μια τέτοια όμως στάση δεν είναι καθόλου προϊόν της φύσης. Δεν μπορεί να αφυπνισθεί μόνο με τα χαμηλά μεροκάματα ή και με τα υψηλά, αλλά δεν μπορεί παρά να είναι το προϊόν μιας μακρόχρονης κι επίπονης αγωγής.



robert wyatt - left on man

yapyat


  Με απλά, κατανοητά λόγια γίνεται σαφές αυτό που και σήμερα στοιχειώνει τις μέρες μας. Με τα λόγια του Αλτουσέρ, ο ύστατος όρος της παραγωγής είναι η αναπαραγωγή των όρων της παραγωγής. Δηλαδή, ο θρίαμβος της ιδεολογίας που κυριαρχεί στις ταπεινές μας καθημερινότητες. Το στυγερό ανόητο κτήνος που καταβροχθίζει ό,τι συντρίβεται καθώς αυτό χασμουριέται και τεντώνεται. 


14 σχόλια:

  1. να που δεν περιοριζεσαι στη ποιηση.
    το περασμα στον καπιταλισμό συνοδευττηκε ιστορικά καιι απο την εγκαταλειψη της παραδοσης . Την θεση της παραδοσης -ως προστατευτικου κελύφους της προσωπικής καισυλλογικής ταυτοτητας την πηραν οιεμμονες και οι ψυχαναγκασμμοι . Το κηνυγι του χρηματος και του κερδους ειναι -περαντων αλλων-και ενας ψυχαναγκασμός .Αρχικά ντυθηκε με το πνευμα του προτεσταντισμου : τωρα απεμεινε ωμος και στυγνός . Η ψυχαναλυση εχει δυο εργαλεια για να δηιουργησει -δομησει εναν ενδιαμεσο χωρο μεταβιβασης : το ρολοι και το χρημα. Το χρημα δινει νοημα στο χρονο -ρολοι . Και το ρολοι στο χρημα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Εντάξει, δεν είναι η πρώτη φορά που δεν "περιορίζομαι". Έχω παίξει και Μαρξ, Φρόιντ, Ντεμπόρ, ξέρω γω Ηράκλειτο, νομίζω κι άλλα (κι έπονται κι άλλα).
    Αλλά κι αυτά, τα στιχονήματά μου ("δεν έχω γράψει ποιήματα") συντροφεύουν.
    Πάντως ευχαριστώ για όλα. Εκεί με το ρολόι και το χρήμα μπερδεύτηκα λίγο...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. ..φυσικά μπερδευτηκες ..εγω φταιω ..ειναι ασχετο με το υπολοιπο σχολιο ..

    Απ΄λώς το ..σκεφτηκα και ειπα..ας το βαλω κι αυτό . Ομως κοιτα τι πανω κατω θελω να πώ: η υπαρξη(κοινωνικη και προσωπική) ειναι χαωδης .

    Οπως με το περασμα στη νεωτερικοτητα και τον καπιταλισμό υπάρχει τρομος -διοτι φευγει το προστατευτικό κουκουλι της παραδοσης, του θεου,της θρησκειασς κλπ κλπ -οποτε το χρημα το κερδος καιοι ψυχαναγκασμοι-εμμονες -(απληστια ,εμμονες επεκτασης κλπ αναλαμβανουν να συρραψουν το σχισιμο στο δερμα
    - δεν νομιζω ναναι τυχαιο πώς το ΡΟΛΟΙ γεννηθηκε μαζι με το χρημα : μετρα τα λεπτα με ακριβεια . συντονιζει , φερνει εμπορευματα στην ωρα τους
    ετσι καπως ..ο τρομος , το αγχος μπροστα στην ιδια μας την χαωδη υπαρξη ..μπρος τη Ψυχαναλυση τιθασσευεται με το : ο χρονος ειναι χρημα. Το ρολοι μετρα τα λεπτα της ωρας και μεις μετραμε τα ..λεφτα που θα μας κοστισει . Αυτο μας θετει σε ..εγρηγορση .. ΚΑΙ ..αρχιζουμε την ..εργασια.
    -------------------------------------------
    ναι τωρα που το ειδα θυμαμαι ..Δεν ειναι η πρωτη φορα
    αλλά εχω την εντυπωση οτι αυτή την φορα κανεις ενα ..ποιοτικό αλμα προς κατι πιο συνθετο ..
    ωραια παντως Καλή συνεχεια

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Βέβαια, η θρησκεία επανέρχεται ενίοτε, προσαρμοσμένη στις κοινωνικές συνθήκες. Ας δούμε τι συμβαίνει στις ΗΠΑ, σε χώρες της άλλοτε σοβιετικής επιρροής, στην ενορία της γειτονιάς μας... Δεν πέρασε και πολύς καιρός που ο Χριστόδουλος οργάνωνε μαζικά συλλαλητήρια...

    Το ρολόι έχει μια σχεδόν εφιαλτική ιστορία, με την τεχνολογική του εξέλιξη να οδηγεί σε "χειρουργικές" κατατμήσεις του χρόνου, για τον οποίο έτσι κι αλλιώς ο άνθρωπος πάντα (;) είχε την ιδέα ενός βέλους. Το ακριβό ρολόι μετρά με μεγαλύτερη ακρίβεια. Οι χρονικές διαφορές του ενός δεκάτου του δευτερολέπτου προσφέρουν χρυσό (μετάλλιο).

    Ειρήσθω εν παρόδω, που λένε, καιρό τώρα θέλω να βάλω ένα κομμάτι από το Χρονικό του Χρόνου του Χόκινς, αλλά πρέπει να ξαναμπώ στον κύκλο των Σύμπαντουμ (ήδη έχω 1,5 Σύμπαντουμ έτοιμο από το καλοκαίρι). Κι αυτή η τρομαχτική επικαιρότητα μου χαλάει διαρκώς τον ποιητικό μπλογκραμματισμό.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. τρομαχτική επικαιρότητα


    H..επικαιροτημα ειναι το μυστικό τρομακτικο οπλο του υστερου καπιταλισμου : μας τρομοκρατει με την αισθηση του ..επειγοντως , της καταστασης εκτακτης αναγκης. Δηλαδή μας βαζει -με το ζορι στην Αντζεντα της.
    λες και αν δεν ασχοληθεις με την επικαιροτητα δεν θα ..υπαρξεις .


    Ειναι εξαιρετικα επειγον ταμιθστα να ξαναβρεις τον ποιητικό μπλογκραμματισμό(διανθισμένο βεβαια και με σαν αυτη εδω αναρτησεις.)
    η ποιηση -αλλά και η θεωρια -ειναι το αντιδοτο στην τρομοκρατια του ρολογιου , της τηλεορασης της καταστασης επιγουσας αναγκης.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Βέβαια, η θρησκεία επανέρχεται ενίοτε, προσαρμοσμένη στις κοινωνικές συνθήκες''
    επανερχεται ναι ..αλλά ως κατι διαφορετικό
    στηνν παραδοσιακή κοινωνια η θρησκεια διαποτιζε την κοινωνική ζωή Ακομα και ο χρονος ηταν θρησκευτικος : Η ΚΑΜΠΑΝΑ της εκκλησιας.η ο Μουζινης στο Ισλαμ
    -παρεμπιπτοντως το ρολοι ηταν ενα συμβολο εκκοσμικευσης . Το Δημοτικο ρολοι .
    Τωρα η θρησεια επανερχεται ναι ,Αλλα ειτε ως life style ειτε ως φονταμενταλισμός ( δηλαδή ως υστερική -εκ των θστερων αναζητηση - προσκοληη σε μια-επινοημενη -παραδοση που ανα -καλυπτεται κυριολεκτικά.
    (αλλά το ιδιο και διαφορες πολιτικές ιδεολογιες)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Έτσι γεννιούνται οι ιδέες για θέματα όπως:
    - οι Καταστάσεις Εκτάκτου Ανάγκης και το Άγχος στον Καπιταλισμό.
    - η Τρομοκρατία του Επείγοντος και η χρήση του όρου Nirvana σε ονομασίες παγωτού, γκραντζ γκρουπ, Έλληνος ποιητού, σινεμά, ξενοδοχείου, φιλοσοφικού όρου του Σοπενάουερ και βριξιάς της μάνας μου.
    (!)

    Ευχαριστώ για τη συμβουλή περί ποιητικού σοβαρέματος (ίνα μη παρασύρομαι του ρέματος) και την παίρνω σοβαρά υπόψη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Την ώρα που έστελνα ένα σχόλιο είχα ήδη λάβει το επόμενο περί θρησκείας. Η συζήτηση μπορεί να συνεχίζεται ασταμάτητα, ως γνωστόν.

    Η παράδοση εκτός του ότι επινοείται, ακόμα κι όταν δεν επινοείται, ώστε να λειτουργήσει "ανήθικα" τον καταναγκασμό της, έτσι κι αλλιώς αποτελεί επινόηση - κατεψυγμένο τεμάχιο που σε καμιά περίπτωση δεν θυμίζει το ζώο απ' το οποίο προέρχεται, γι' αυτό και δεν αηδιάζουμε τρώγοντάς την (στη μάπα). Νομίζω, όμως, ότι μπορεί και ν' αφομοιώνεται όμορφα - πολλές φορές ένα κατεψυγμένο κρέας μπορεί να δώσει εξαιρετικό πιάτο.

    Για τη θρησκεία, πιστεύω δεν θα πρέπει να αγνοούμε την οικουμενική ανάγκη (υποταγή;) του ανθρώπου για τελετές σε περιπτώσεις όπως ο θάνατος ή ο γάμος. Έτσι κι αλλιώς η χρήση της είναι κατασταλτική (για τη σκέψη).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Έτσι κι αλλιώς η χρήση της είναι κατασταλτική (για τη σκέψη)
    καμμια φορα και γονιμη ομως..Εξαλλου και η σκεψη απο την θρησκεια προηλθε - μη κοιτας που ...ξεκοψε..
    σοαρα μιλώντας καμμια σοβαρή υλιτική -φιοσοφική η κοινωνιολογική σκεψη δεν μπορει να αγνοησει την θρησκεια.. ως παραγοντα κοινωνικής ζωής ως θεμελιακό σχημα σκεψης..
    παραδειγμα: ο Μαξ βέμπερ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Σωστά. Και καλή σαρακοστή, από Δευτέρα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. ε ναι ..το αγιο πνευμα του καπιταλισμου ενέχει και τις..σαρακοστες του.
    εξαλλου ο Μαξ Βεεμπερ ονομασε τον καπιταλιστικου τυπο αστο: Εγκοσμιο ασκητη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Πάντως εννοούσα τη σαρακοστή των Χριστουγέννων που αρχίζει τη Δευτέρα. Είναι λάιτ σαρακοστή γιατί επιτρέπει το ψάρι.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. υπάρχει και σαρακοστη των χριστουγεννων; και επιτρεπει και το ψαρι; δηλαδή η αλλη ..ΔΕΝ το επιτρεπει;
    γιαυτο οι πρωτοι χριστιανοι ηταν πετσι και κοκκαλο και γλλυτωναν απ'τα λιονταρια..

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. Η άλλη το επιτρέπει μόνο την 25η Μαρτίου και των Βαΐων. Η λεγόμενη Σαρακοστή του δεκαπενταύγουστου (λεγόμενη γιατί είναι μόνο 15 μέρες) το επιτρέπει του Σωτήρος (6 Αυγούστου). Μ' αρέσει να λέω αυτή τη γιορτή "της Αγια - Σωτήρως" (έτσι τη λέγαν κάποιοι "αμόρφωτοι" παλιά - όπως έλεγαν επίσης και του Αη-Γιάννη του αποκεφαλιστή, ενώ ήταν αποκεφαλισθείς...). Τα ξέρω από τη μαμά μου. Και, συνήθως, τα τηρώ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή