Το σύνδρομο της Ιερουσαλήμ

Nick Cave and The Bad Seeds

Jesus Met The Woman At The Well

     Υπάρχουν χώροι αλήθειας, όπως υπάρχουν και χρόνοι αλήθειας. Οι πρώτοι έχουν το πλεονέκτημα, ή το μειονέκτημα, ότι παραμένουν σταθεροί, ως έχουν. Παγιώνουν το τυχαίο. Ο βασιλιάς Δαβίδ άφησε μία μόνον παρακαταθήκη: την Παλαιά Πόλη. Τον τόπο εκείνον, όπου στο τέλος των καιρών θα κληθούν όλοι οι νεκροί να αναστηθούν, έναν τόπο που συγκεντρώνει τα βλέμματα όλων, όλοι τον μνημονεύουν, σφύζει από ζωή. Την αλήθεια που αποκαλύπτεται μέσα σε αυτόν τον τόπου Πάθους, που παθιάζει - με αποκορύφωμα τον Περίβολο του Ναού, δίπλα στα Τεμένη -, πρέπει να την εξετάσουμε καλύτερα, χωρίς να προσθέσουμε τη λέξη "εντούτοις": δεν είναι ευχάριστη όπως η αλήθεια, δεν ακούγεται καλά. Γεννά ερωτήματα στο νού (όπως κάθε τι που σε υποχρεώνει να κοιτάξεις με ειλικρίνεια τον εαυτό σου). 


     Πρόκειται πραγματικά για τόπο όπου κατοικεί ο Θεός, για ιερό τόπο ενότητας ή για ακρότατο σημείο διχασμού, με τις πεντακόσιες κρυφές κάμερες επάνω στις ταράτσες να παρακολουθούν τα τέκνα του Αβραάμ;


     Πρόκειται για τόπο που αναδίνει ένα οικουμενικό μήνυμα αγάπης, χωρίς αυτό να εμποδίζει τους οπαδούς να εκδηλώνουν όλο το μίσος τους για το διπλανό τους, για τον αδελφό τους; Δεν αρκεί να διατυπώνουμε ηθικολογίες. Σ' έναν τόπο όπου φανερώνεται, σε όλο το μεγαλείο του, το σκοτεινό πρόσωπο του Θεού του Φωτός, καλύτερα ν' αφήσουμε κατά μέρος τις ηθικολογίες και να κοιτάξουμε κατά πρόσωπο την πραγματικότητα - τις μεταλλικές μπάρες ασφαλείας, τα συρματοπλέγματα, τις οχυρωμένες ταράτσες. Τι παράξενο: ο Άπειρος βρίσκεται φυλακισμένος. Η χωρίς όρια κατοικία του έχει μετατραπεί σε οχυρωμένο τόπο, όπου κάθε λεπτό αγωνίζονται να διευρύνουν, λίγο ακόμα, την επικράτεια. Ιερουσαλήμ: μία πόλη όπου δεν μιλούν μεταξύ τους· ούτε καν ανταλλάσσουν ένα βλέμμα η μία συνοικία με την άλλη· όπου οι διαφωνίες ανάμεσα στις τέσσερις κοινότητες που μοιράζονται την πόλη (Εβραίοι, χριστιανοί, Αρμένιοι, μουσουλμάνοι) εκδηλώνονται με πάθος. Αν ο Αιώνιος είχε αυτός τον πρώτο λόγο στις διάφορες φυλές Του, όλοι όσοι προσεύχονται σε Αυτόν είτε σε εκκλησίες είτε σε τζαμιά είτε μπροστά στο Τείχος των Δακρύων θα είχαν αρμονικές σχέσεις μεταξύ τους · και δεν θα ηχούσαν τόσο ψεύτικα οι ύμνοι περί αδελφοσύνης των τέκνων του Αβραάμ. Όλοι οι πιστοί θα προσεύχονταν πλάι πλάι, καθένας στη δική του γλώσσα, χωρίς να κατασκοπεύει ο ένας τον άλλον. Αν ο τόπος ήταν αντάξιος με το σύμβολο, δεν θα ήταν κτήμα κανενός, θα έφεγγε σαν λαμπρός φάρος χάριτος, έξω από διχόνοιες. Θα ίσχυε προ πολλού το υπερεθνικό καθεστώς της "πόλης-κληρονομιά της ανθρωπότητας", που έχει προτείνει ο ΟΗΕ για την Αγία Πόλη το 1948 (με την απόφασή του υπ' αριθμόν 181). Ο ιερός τόπος, για τον οποίο ο Έλι Βίζελ (Elie Wiesel) κάνει την παρατήρηση ότι "μεταλλάσσει με μαγικό τρόπο κάθε άνθρωπο σε προσκυνητή", θα ανήκε μόνο στην αρμοδιότητα του ΟΗΕ. Δεν θα μπορούσε να χωριστεί, ούτε εκ των πραγμάτων ούτε εκ του νόμου. Όλοι οι πιστοί της Αποκάλυψης θα μπορούσαν να γευτούν τις ευεργετικές ακτίνες της αυγής. Όμως το χαρμόσυνο μήνυμα αναγγέλεται μόνο στα χρονογραφήματά μας ή στα δημόσια κηρύγματα των ιερέων.

     Πέρα από το παράδοξο αυτό καθαυτόν (η μονοθεϊστική εκδήλωση να αναιρεί το δεδηλωμένο), αυτό που μας ενοχλεί περισσότερο σε αυτήν τη θεοκρατούμενη πολιτεία, που θυμίζει μάλλον πεδίο μάχης παρά κρύπτη ασκητών - όπου κάθε δόγμα μάχεται με νύχια και με δόντια για την επικράτηση της δικής του σημαίας -, είναι να βλέπουμε να αναδύεται ένας αδικαιολόγητα εθνικιστικός χαρακτήρας από καθαρά θρησκευτικές πεποιθήσεις, καθώς και μεθοδεύσεις στρατηγικής μέσα από θεολογικά ζητήματα. Το ισχύον είναι πιο ισχυρό από το δόγμα. Η ιστορία του Ενός και Μοναδικού στην πόλη της Ιερουσαλήμ, καθώς είναι συνυφασμένη με τον τόπο, έχει μετατραπεί σε γεωγραφικό και δημογραφικό χάρτη. 

     Ανάμεσα σε δύο σοκάκια της χριστιανικής συνοικίας, υψώνεται σεμνός ο Πανάγιος Τάφος, ένα μνημείο χωρίς ιδιαίτερη χάρη, αρκετά περίπλοκο, που έχτισε ο Άγιος Κωνσταντίνος επάνω στο υποτιθέμενο σημείο όπου πιστεύεται ότι σταυρώθηκε, τάφηκε και αναστήθηκε ο Χριστός, και ο οποίος γκρεμίστηκε και ξαναχτίστηκε τουλάχιστον δέκα φορές από τότε. Αποτελεί, από μόνος του, μια μινιατούρα της Αγίας Πόλης, όπου βασιλεύουν οι μύριες όσες διαφορές μέσα σ' έναν εξαιρετικά μικρό χώρο, ένας ολόκληρος λαβύρινθος από ζηλοφθονίες, ένας δαιδαλώδης κατάλογος από επιδρομές, καταπατήσεις, κεκτημένα δικαιώματα (δικαιώματα επιστασίας, διακονίας, λατρείας, και ούτω καθεξής, που εξαφανίζονται αμέσως μόλις πάψει να τελείται κάποια τελετή). Κάθε τετραγωνικό μέτρο διεκδικείται και από κάποιον άλλον. Με τους απειρά-ριθμους ναΐσκους, πρεσβυτέρια, προσκυνητάρια, σκάλες, ταράτσες και αυλό-γυρους, ο Πανάγιος Τάφος προσδιορίζει τα όρια της δικής του επικράτειας με εντελώς νευρωτικό τρόπο, είναι χωρισμένος σε φανερά και απόκρυφα διαμε-ρίσματα, που κατέχει καθεμιά από τις επτά χριστιανικές κοινότητες που έχουν οριστεί για τη φύλαξή του: οι Αβησσυνοί, οι Αρμένιοι, οι Κόπτες, οι Έλληνες, οι Λατίνοι, οι Σύριοι. Τα προνόμια κάθε κοινότητας καθορίζονται από τον Καταστατικό Χάρτη του 1852, που είναι πάντα σε ισχύ, από τότε που η Υψηλή Πύλη των Οθωμανών έπαιζε το ρόλο του διαιτητή στις διαμάχες μεταξύ εκκλησιών και ευρωπαϊκών δυνάμεων. Κάθε κοινότητα ανάβει το δικό της κερί, που έχει διαφορετικό μέγεθος και σχήμα. Η μεγαλύτερη διαμάχη εκδηλώνεται ανάμεσα στους ορθόδοξους, που είναι εγκατεσημένοι εκεί, συνεχώς, από την εποχή του Βυζαντίου (και θεωρούν τον τόπο αυτόν κάτι σαν δική τους Ιερουσαλήμ ή Ρώμη), και στους Λατίνους, που εγκαταστάθηκαν το 1853 και εκπροσωπούνται κυρίως από τους αμφισβητούμενους Φραγκισκανούς, που έχουν εδραιωθεί για τα καλά τους Αγίους Τόπους. Όσο για τις συνεχείς αψιμαχίες μεταξύ αδελφών, που αλληλοχτυπιούνται με τις ποιμενικές τους ράβδους ή τους σταυρούς τους επάνω στην Οδό του Μαρτυρίου, για τις μικροκακίες και τους ανταγωνισμούς ανάμεσα στους συνοικούντες στον κοινό Ιερό Τόπο, που προσπαθούν διαρκώς να συγκρατηθούν και ο ένας παραφυλάει τον άλλον (οι πιο φτωχοί, που είναι και οι πρεσβύτεροι του χριστιανισμού, οι Αιθίοπες και οι Κόπτες, απομακρύνθηκαν στην περιφέρεια, σε φτωχά παραπήγματα γύρω από το Παρεκκλήσιο της Αγίας Ελένης), ένας θεολόγος ίσως να μπορούσε να διακρίνει μέσα σε όλα αυτά ένα τοπικό χρώμα διαφορετικών παραδόσεων που παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον για δημοσιογράφους και τουρίστες. Να σηκώνεις αδιάφορα τους ώμους είναι σημάδι άρνησης. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγεις να αντιμετωπίσεις το σύνδρομο της μανιακής επανάληψης, με την έννοια που έχει στην ψυχοπαθολογία ("ανεξέλεγκτη διαδικασία, που γίνεται ασυνείδητα, δια της οποίας το άτομο επαναλαμβάνει οδυνηρά βιώματα του παρελθόντος, χωρίς να θυμάται το πρωτογενές αίτιο, έχοντας την απόλυτη βεβαιότητα ότι αυτό που κάνει έχει σχέση μόνο με το παρόν). Άλλωστε, αρχέγονο δεν είναι αυτό που επιστρέφει αμέσως μόλις στρέψουμε το βλέμμα αλλού;

     Πέρα από τη γραφικότητά της, αυτή η τετράγωνη πόλη με τις οκτώ οχυρωμένες πύλες, με τα πέτρινα ογκώδη τείχη, θα έπρεπε να προκαλεί ανησυχία στους μετα-μοντέρνους, οι οποίοι αποστρέφονται το ρομαντισμό του νομάδα. Ακόμη και οι ποιμένες επιθυμούν να επιστρέψουν στο σπίτι τους. Δεν υπάρχει (μετα) κίνηση που να μην προβλέπει κάποια στάσημ με το κλειδί στο χέρι. Ξεκινάμε μία πορεία για να σταματήσουμε κάπου, κάθε γη επαγγελίας πρέπει να κερδηθεί και ο οδοιπόρος είναι, κάπου, ένας αυτόχθονας που νοσεί (όπως ο υγιής είναι ένας άρρωστος που αγνοεί την ασθένειά του). Αυτός ο στίβος, ο γεμάτος διχογνωμίες, ο δικός μας θεολογικός περιφραγμένος χώρος αποκαλύπτει πόσο ουτοπικός είναι ένας Θεός εκτός εδαφικών ορίων. Αν ήμαστε συνεπείς προς το δόγμα, θα έπρεπε ο Άπειρος να παραμείνει εκτός του περατού. Το αντίθετο ονομάζεται "ειδωλολατρία". Τι μας διδάσκει όμως το βιβλίο συμβάντων της κάθε μέρας, αν όχι ότι το "υπέρτατο κενό" χρειάζεται και αυτό τα δικά του ορατά, αισθητά όρια, όπως κάθε Βάαλ, Παργκαλί ή Μάσντα (περίφραξη, πράσινη γραμμή και σημεία ελέγχου);

samerbro

από το κεφάλαιο 5:

Αρχίζει να κινείται, διστακτικά όμως

του βιβλίου του

ΡΕΖΙΣ ΝΤΕΜΠΡΕ

Ο Θεός, 

μια ιστορική διαδρομή

Αναφορά στην ιστορία του Αιώνιου στη Δύση

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ 

ΜΑΡΙΑ ΠΑΡΑΔΕΛΗ

εκδ. Κέδρος 2005

στο βιβλίο δεν εμφανίζονται έντονα γράμματα