τρε λουάν

απ' το Πλοίο των Τρελών των TuxedoMoon - βίντεο therezident

     Κάποτε, πριν χρόνια και για μικρό πάντως χρονικό διάστημα, ό,τι κι αν προσπαθούσα να γράψω άρχιζε με την ίδια φράση: Είναι όλοι τους τρελοί. Δεν είχα διαβάσει τότε τη νιτσεϊκή αναφορά στο απέραντο φρενοκομείο, όμως αυτή η φράση, αυτή η ιδέα, μου είχε γίνει έμμονη. Δεν είχα καλά καλά εμφανίσει τις δικές μου πληγές από την κοινωνική ένταξη, ηu παραγωγική μου ηλικία ήταν ακόμα νηπιακή, προσπαθούσα να αντιδράσω στη διαφαινόμενη ήττα της εφηβώδους αυθάδειας, μάταια. Έβλεπα γύρω μου την απέραντη υποκρισία, γινόμουν δέκτης του ψου-ψου της κουτσομπολίστικης πανοπλίας των ανθρώπων με τους οποίους αναγκαστικά, στη δουλειά, συναναστρεφόμουν, κι έλεγα δε μπορεί, δεν στέκουν, διαλέγουν να ζουν μιαν απύθμενη μιζέρια, δεν ερωτεύονται, δεν τον ρουφάνε τον γαμημένο τον αέρα με όρεξη, ίσα ίσα για να μη ψοφήσουν αναπνέουν, είναι όλοι τους τρελοί.

     Αλλιώς, αν είναι γνωστικοί αυτοί, τότε τρελός είμαι εγώ. Κατάφερα ένα σούρουπο ν' απαλλαγώ από την εμμονή της φράσης κι έγραψα κάτι άλλο. Όμως αυτή η στάση απέναντι απ' το κανονικώς φαίνεσθαι του περίγυρου μού έμεινε. Κουσούρι, ίσως, αφού φοβάμαι ότι αφορά μόνο το φαίνεσθαι κι όχι την ουσία της ζωής, αφού δεν είμαι σίγουρος ότι η δική μου διαφέρει στα βασικά της από των τρελών ή των γνωστικών, των άλλων τέλος πάντων, μπορεί η διαφορά μας να είναι αισθητική, δεν βλέπω Λαζόπουλο - δεν ακούνε Γουέιτς, όμως μαζί δουλεύουμε, κι αν πω ότι σε κάτι διαφωνώ, κι αν κατακρίνω το ρόλο μου, μες στο παιχνίδι είναι κι αυτό. Το ποσοστό μου είναι προβλέψιμο, το ρόλο τον παίζω κατά τ' άλλα, αλλιώς ας έπαιρνα τα βουνά να γινόμουνα ο φουλ ον δε χιλ. 

sababussmann

     Το σύστημα των οικονομικών σχέσεων, γράφει ο Φουκώ (στο Ψυχική Αρρώστια και Ψυχολογία, εκδ. Ελεύθερος Τύπος 1988, μτφ. Τάσος Γιατζόγλου), φέρνει τον άνθρωπο σε επαφή με τους άλλους, αλλά μέσα από αρνητικούς δεσμούς εξάρτησης· οι νόμοι της συνύπαρξης που τον ενώνουν με τον άλλον σε μία κοινή μοίρα, τον φέρνουν αντιμέτωπο με αυτόν σε μία πάλη που παραδόξως είναι απλά και μόνο η διαλεκτική μορφή αυτών των νόμων· η παγκοσμιότητα των οικονομικών και κοινωνικών δεσμών επιτρέπει σε αυτόν να αναγνωρίσει, στον κόσμο, μία πατρική γη και να αναγνώσει ένα κοινό σημαινόμενο στο βλέμμα κάθε ανθρώπου, αλλά αυτό το σημαινόμενο μπορεί επίσης να είναι εκείνο της εχθρότητας και το ότι η πατρική γη πρόκειται να τον καταγγείλει σαν ξένο. Και πιο κάτω, αναφερόμενος στην απόφαση διαφυγής ενός ανθρώπου, παρατηρεί ότι υποβαλλόμενος ωστόσο στους εξαναγκασμούς αυτού του πραγματικού κόσμου, βιώνει αυτόν τον κόσμο στον οποίο διαφεύγει σαν πεπρωμένο του. 

     Αν για κάποιους η απάρνηση της κανονικότητας μοιάζει μοιραία διαφυγή, ο Έρασμος στο έργο του Μωρίας Εγκώμιον (μεταγλωττισθέν και εκδοθέν υπό του πρώην συμβολαιογράφου Αθηνών Κοσμά Κοκίδου εν Αθήνησι - 1864) δήλωνε άγνοια για το αν ήνε δυνατόν να ευρεθή άνθρωπος σωφρονών καθ' όλας τας ώρας, χωρίς να κυριευθή παρά τινος είδους μωρίας (χωρίς να πράξη μωρίαν τινά). Οι ποιηταί, ισχυρίζεται η προσωποποιημένη από τον Έρασμο Τρέλα, είναι εξ επαγγέλματος οπαδοί της ... τοσαύτην δ' αξίαν αποδίδουσιν εις την μωρίαν, ώστε πολλάκις υπεκ-φεύγουσι δι' ενός μόνου σκώματος αυτής, ό,τι δεν ηδύναντο να  να λύσωσι δι' ουδενός των επιχειρημάτων και συλλογισμών· εκτός εάν τις νομίζη ότι δεν είνε ίδιον της Μωρίας το να προκαλή καγχασμούς εντέχνους δια γελοίων λέξεων κενών εννοίας. Ευτυχώς δηλαδή που δεν έχω γράψει ποιήματα.

     

     Στην άλλη πλευρά, η φρόνηση, διδάσκει ο Αριστοτέλης (Περί Αρετών και Κακιών, εκδ. Ζήτρος 2004, μτφ. Σ. Τριαντάρη - Μαρά), είναι αρετή του λογικού (μέρους της ψυχής) και προετοιμάζει αυτούς που τείνουν προς την ευδαιμονία. Ενώ η σωφροσύνη είναι η αρετή του επιθυμητικού, σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι ελέγχουν με τη λογική την επιθυμία να παροτρύνονται στις κακές ηδονές. Και πιο κάτω: Στην ακολασία συνίσταται το να επιλέγει ο άνθρωπος τις απολαύσεις των βλαβερών και ανήθικων ηδονών, και το να νομίζει μάλιστα ότι είναι ευτυχισμένοι αυτοί που διάγουν το βίο τους με τέτοιου είδους ηδονές, και το να αγαπά τα γελοία και το να αγαπά τα αστεία και το να αγαπά τη βωμολοχία και το να είναι διεφθαρμένος στα λόγια και στα έργα. Την ακολασία ακολουθεί η αταξία, η αναισχυντία, η άτακτη και ακόλαστη διαγωγή, η πολυτέλεια, το αλόγιστο, η αμέλεια, η παραμέληση και η χαλάρωση των ηθών. 

     Αυτή η αριστοτελική έκλυσις, που αποδίδεται χαλάρωση των ηθών, επιτρέπει την επιλογή βλαβερών και ανήθικων ηδονών. Οι απολαύσεις ξεχω-ρίζονται σε ηθικές και μη· οι σώφρονες ξέρουν να επιλέγουν. Ο Αριστοτέλης κάνει ένα βήμα πιο πέρα από τον Πλάτωνα και εισάγει την έννοια της εγκράτειας. Ο μη σώφρων, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, ενώ γνωρίζει ότι πρέπει να πράξει και τα σωστά και αυτά που τον συμφέρουν τα παραμερίζει για χάρη των ηδονών. Πόσο εύκολα, πράγματι, μπορεί να διαπιστώνεται η συμβολή των "προγόνων μας" στη δημιουργία του δυτικού τρόπου (χαλιναγώγησης της) σκέψης, της δύσης της σωφρονιστικής, του ανθρώπου του σοφού (τόσο φου...).

     Σ' ένα από τ' αποσπάσματα από το βιβλίο του Ray Monk Λούντβιχ Βιτγκενστάιν - Το Χρέος της Μεγαλοφυΐας (γ' έκδοση Scripta 2002, μτφ. Γρ. Κονδύλη), που δημοσίευσε πρόσφατα το ιστολόγιο ΠΕΡΙΠΟΛΛΩΝ (πρώτα το είδα στο μπλογκ ludwig wittgenstein), διάβασα: Ο Russell προσπαθούσε να αποτρέψει τον Wittgenstein από το να πάει στην Νορβηγία για να ζήσει εκεί απομονωμένος για δύο χρόνια. "Του είπα ότι θα είναι σκοτεινά και απάντησε ότι αντιπαθεί το φως της μέρας. Του είπα ότι η ζωή θα είναι μοναχική και απάντησε ότι εκπορνεύει το μυαλό του μιλώντας σε έξυπνους ανθρώπους. Του είπα πως ήταν τρελός και είπε ο Θεός να τον φυλάει απ' τη σωφροσύνη" (13-10-1913) (σελ. 93). Αυτή η τελευταία φράση από την αφήγηση του Ράσελ μ' έβαλε σε σκέψεις και θυμήθηκα το είναι όλοι τους τρελοί. Μετά από πολλή σκέψη αποφάσισα ν' αλλάξω ένα στίχο και το μέσα στην παραφροσύνη να το κάνω μες στην τόση σωφροσύνη:

Απ' την ποίηση δεν βρήκα ούτε γκόμενα ούτε προίκα·

βρήκα μόνο λησμοσύνη μες στην τόση σωφροσύνη. 

     Δεν ξέρω αν το Skjolden όπου απομονώθηκε το 1913 για κάμποσους μήνες ο Βιτγκενστάιν έχει κάποια σχέση με το νησί Ουτόγια όπου έδρασε ο λεγόμενος μακελάρης της Νορβηγίας, ο νεοναζί Μπρέιβικ. Δεν ξέρω τι σόι τρελός ήταν ο Βιτγκενστάιν και τι σόι ψυχικά υγιής (σύμφωνα με την υπερασπιστική του γραμμή) είναι ο Μπρέιβικ. Δεν ξέρω πώς ο "ναΐτης ιππότης" θεωρητικολογεί την αντίθεσή του με τους υπεύθυνους για τις πολυπολιτισμικές κοινωνίες, πάντως επιλέγοντας σαν μέσο για την αποτελεσματική εκδήλωση αυτής της αντίθεσης τα εξολοθρευτικά του όπλα, καθάρισε μέσα σε λίγη ώρα με καμιά εκατοστή απ' αυτούς. Για κάποιους ο Μπρέιβικ και οι όμοιοί του δεν μπορεί παρά να είναι τρελοί. Αντίθετα, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, εμπνευστής του σχεδίου εθνοκάθαρσης στην Τριπολιτσά ήταν απολύτως υγιής και ηρωικός και όχι χασάπης, όπως διαπίστωσε ο Θαν. Τριαρίδης. 

     Το ποιος είναι τρελός ή άρρωστος θα το πει κάθε φορά η κοινωνία, ανάλογα με το αν ξεχάστηκε ή όχι στην αγκαλιά της. Έτσι κι αλλιώς το "είσαι τρέλα", το "με τρελαίνεις" κι άλλα τέτοια δίνουν στην κυρα - τρέλα άλλην αίγλη και κάμποσοι τρελοί ή τρελαμένοι αναφωνούν: και πάλι: Ζήτω η Τρέλα μου! Αλλά τι τα θες; Η ζωή, αυτό το ποδοπατημένο λάφυρο κάποιου που εκλιπαρεί κάνε κάτι να χάσω το τρένο, ενώ το νιώθει, το ξέρει πως είναι μοιραίο να φύγει, η ζωή τελειώνει διαρκώς, με λυγμούς, χωρίς πάταγο και παραδίνεται στα βασίλεια του θανάτου, κι άστα να πάνε.

GRKRONOS