Η τρομαχτική πρόταση στην είσοδο του Νταχάου, πως η εργασία απελευθερώνει, φανέρωσε κάποτε την εφιαλτική διάσταση της υποταγής στο δόγμα της δουλειάς. Η λατρεία του προλεταριάτου, μιας τάξης που πουλά ελεύθερα εργατική δύναμη, le travail c'est la liberté, συνέβαλε στην ισχυροποίηση του κοινωνικού συστήματος που, καθώς μεταβάλλεται αδιάκοπα, απελευθερώνει πια από την εργασία χιλιάδες Έλληνες που λογίζονταν μόνιμοι υπάλληλοι του κράτους.
Τον Αύγουστο του 1968 ο Ernst Bloch συμμετείχε σε συζητήσεις που διοργάνωσε το περιοδικό Praxis στην Κορτσιούλα της Δαλματίας με θέμα ο Μαρξ και η Επανάσταση. Στην ελληνική έκδοση του βιβλίου Ουτοπία και Επανάσταση, ο Bloch αναφέρεται στη λατρεία τοΰ προλεταριάτου, που σεβάστηκε μια τάξη που είχε βυθιστεί στη βαρβαρότητα και δυστυχώς, προσθέτει, η τάξη αυτή ελάχιστη σχέση έχει με ένα μελλοντικό απελευθερωμένο προλεταριάτο.
Η ελευθερία, τέρας με πολλά κεφάλια, άρρυθμη χορωδία που υμνεί κατακαλόκαιρο τον εαυτό της σαν ουτοπία, σαν εφιάλτη, σαν ανάγκη και σαν ανία. Η ελευθερία, ελπίδα στην αφόρητη δυσαρέσκεια.
Η ελευθερία, τέρας με πολλά κεφάλια, άρρυθμη χορωδία που υμνεί κατακαλόκαιρο τον εαυτό της σαν ουτοπία, σαν εφιάλτη, σαν ανάγκη και σαν ανία. Η ελευθερία, ελπίδα στην αφόρητη δυσαρέσκεια.
H δυσαρέσκεια είναι εύκολο νά υπάρχει απλωμένη παντού καί χωρίς άμφιβολία είναι καλύτερη από το τίποτα. Το πόσο είναι θετική μπορεί νά διαπιστωθεί στις μέρες μας στό ξεσήκωμα των φοιτητών. Όμως ποιος είναι ο δρόμος που όδηγεί από την αρχικά ψυχολογική κατάσταση της δυσαρέσκειας στην εξέγερση; Η δυσαρέσκεια δεν αρκεί. Ο καθείς πρέπει να γνωρίζει όχι μόνο τι δεν θέλει, αλλά επίσης και τι θέλει. Στη λογική υπάρχει η έννοια του limes (ορίου). Όταν αισθανόμαστε την ύπαρξη ενός ορίου, το έχουμε ήδη επεξεργαστεί νοητικά. Η νοσταλγία του φυλακισμένου για ελευθερία περιέχει την ιδέα της ελευθερίας.
Καθώς ο Bloch νιώθει διαψευσμένος από την επανάσταση στη Ρωσία, προτάσσει και πάλι το ουτοπικό όραμα, ελπίζοντας στην ευφυή, όπως την αποκαλεί, νεότητα, τα πουρά δηλαδή των ημερών μας, που όπως και οι επόμενες γενιές διέψευσαν κάθε ελπίδα ελευθερίας. Έχουν νόημα σήμερα αυτά τα λόγια;
Έτσι, στον δύσκολο δρόμου που βαδίζουμε, πρέπει να έχουμε την ιδέα της γης που αναζητούμε τουλάχιστον στην ευρύτερή της περιφέρεια. Οφείλουμε να εποπτεύσουμε το έδαφος προσεκτικά έτσι ώστε να πάρουμε τη σωστή κατεύθυνση και να μην απατηθούμε από ψευδείς εκπληρώσεις. Αυτό που οι παλιές Ουτοπίες και τα πιο όμορφα και πλούσια όνειρα της ανθρωπότητας εννοούσαν μπορεί να μας βοηθήσει να ανορθωθούμε και πάλι μετά τη διαψευσμένη ελπίδα (και τι θα ήταν η ελπίδα αν δε μπορούσε να διαψευσθεί;) και να μας διδάξει και να μας διορθώσει μέσα από τη διάψευση. Να ξαναστήσουμε την ελπίδα, να ελπίζουμε πάλι μετά τη διάψευση, αυτή είναι η αποστολή μας, μια αποστολή που την έχουμε επίσης εμπιστευθεί στην ευφυή νεότητα.
Όχι, σήμερα δεν βρίσκουν νόημα αυτά τα λόγια. Όχι, δεν έχουμε - ποιοι; - αποστολή. Όχι, το νέο, το ευφυές, το δέος του θεριού δεν έχουν μοσχοβολήσει. Κανένα φάντασμα δεν πλανιέται - και γιατί, παρακαλώ, πάνω από τη γηραλέα ήπειρο μονάχα; Το φάντασμα του φαντάσματος, απλανές, με την ψυχή της κότας που θωρεί την αλεπού, στοιχειώνει εφιάλτες. Τίποτα δεν μαρτυρά μια νέα ουτοπία. Που θα πεί, ποτέ άλλοτε δεν ήταν τόσο κοντά το νησάκι, και τόσο βέβαιη η αποβίβασή μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου