Ψηλαφώντας τον Ελέφαντα

     Τότε, είπε ο Μακάριος: "Ω μοναχοί, υπήρχε κάποτε ένας βασιλιάς που ονομαζόταν Όψη Καθρέφτη. Μια φορά, συγκέντρωσε τους εκ γενετής τυφλούς και τους είπε: "Ω τυφλοί εκ γενετής, γνωρίζετε για τους ελέφαντες;" Αυτοί απάντησαν: "Ω μεγάλε βασιλιά, δεν τους γνωρίζουμε, δεν έχουμε την παραμικρή ιδέα γι' αυτούς". Ο βασιλιάς τους είπε ακόμα: "Θέλετε να γνωρίσετε το σχήμα τους; - Και βέβαια θέλουμε να το γνωρίσουμε". Αμέσως, ο βασιλιάς διέταξε έναν υπηρέτη του να φέρει έναν ελέφαντα και είπε στους τυφλούς ν' αγγίξουν το ζώο με τα ίδια τους τα χέρια. Ορισμένοι από αυτούς, ψηλαφώντας τον ελέφαντα, έπιασαν την προβοσκίδα και ο βασιλιάς τους είπε: "Αυτό είναι ο ελέφαντας". Άλλοι, ψηλαφώντας τον ελέφαντα, έπιασαν το αυτί του ή τους χαυλιόδοντες ή το κεφάλι ή την πλάτη ή τα πλευρά ή το μηρό ή το μπροστινό πέλμα ή τα ίχνη των βημάτων ή την ουρά. Σε όλους, ο βασιλιάς είπε: "Αυτό είναι ο ελέφαντας". Τότε, ο βασιλιάς Όψη Καθρέφτη διέταξε ν' απομακρύνουν τον ελέφαντα και ρώτησε τους τυφλούς: "Ποια είναι η φύση του ελέφαντα;" Οι τυφλοί που είχαν πιάσει την προβοσκίδα, είπαν: "Ο ελέφαντας μοιάζει μ' ένα καμπύλο τιμόνι". Αυτοί που είχαν πιάσει το αυτί, είπαν: "Ο ελέφαντας μοιάζει με ένα γουδοχέρι". Αυτοί που είχαν πιάσει το κεφάλι, είπαν: "Ο ελέφαντας μοιάζει μ' ένα μικρό καζάνι". Αυτοί που είχαν πιάσει την πλάτη, είπαν: "Ο ελέφαντας μοιάζει μ' ένα βουναλάκι". Αυτοί που είχαν πιάσει τα πλευρά, είπαν: "Ο ελέφαντας μοιάζει μ' έναν τοίχο". Αυτοί που είχαν πιάσει το μηρό, είπαν: "Ο ελέφαντας μοιάζει μ' ένα δέντρο". Αυτοί που είχαν πιάσει το μπροστινό πέλμα, είπαν: "Ο ελέφαντας μοιάζει με μία κολώνα". Αυτοί που είχαν πιάσει τα ίχνη των βημάτων, είπαν: "Ο ελέφαντας μοιάζει με ασβεστόχωμα". Αυτοί που είχαν πιάσει την ουρά, είπαν: "Ο ελέφαντας μοιάζει μ' ένα σχοινί". Αλληλοκατηγορήθηκαν όλοι ότι είχαν άδικο. Οι μεν έλεγαν: "Είναι έτσι". Οι δε απαντούσαν: "Όχι, δεν είναι έτσι". Αντί να ησυχάσουν, η συζήτησή τους έγινε καυγάς. Όταν το είδε αυτό ο βασιλιάς, δε μπόρεσε να μη γελάσει, και μετά απήγγειλε αυτήν τη στροφή:

     "Οι τυφλοί που είναι συγκεντρωμένοι εδώ φιλονικούν και καυγαδίζουν. Το σώμα του ελέφαντα είναι φυσικά μοναδικό· αυτές οι λανθασμένες αποκλίσεις δημιουργή- θηκαν απ΄τις διαφορετικές αισθήσεις".

     Ο Βούδας είπε:" Ω μοναχοί, το ίδιο συμβαίνει με τις διάφορες θεωρίες των ετερόδοξων. Δεν γνωρίζουν την Αλήθεια της οδύνης, ούτε την Αλήθεια της αιτίας, ούτε την Αλήθεια της κατάργησης, ούτε την Αλήθεια της οδού. Ο καθένας τους σχηματίζει μια άποψη διαφορετική απ' την άποψη των άλλων και ασκούν μεταξύ τους κριτική. Ο καθένας ισχυρίζεται ότι έχει δίκιο και αυτό προκαλεί φιλονικίες και καυγάδες. Οι μοναχοί και οι βραχμάνοι που μπορούν να γνωρίσουν σύμφωνα με την πραγματικότητα την άγια Αλήθεια της οδύνης, την άγια Αλήθεια της αιτίας της οδύνης, την άγια Αλήθεια της κατάργησης της οδύνης, την άγια Αλήθεια της εξόδου απ' την οδύνη, αυτοί σκέφτονται μόνοι τους και συμφωνούν όλοι μεταξύ τους. Έχουν την ίδια εμπειρία, τον ίδιο δάσκαλο, το ίδιο νερό και το ίδιο γάλα. Φλέγονται ζωηρά για το Νόμο του Βούδα και μένουν για πολύ καιρό στην ευτυχία της μακαριότητας".

Η παραβολή των τυφλών και του ελέφαντα

όπως περιέχεται στο ΒΟΥΔΑΣ (επιμ. André Bareau, 1962)

μτφ. Νατάσα Τσουκαλά - εκδ. Πλέθρον, 1985

Ritual Music of Tibetan Buddhism by Shawomn

     Ελπίζουμε όμως ότι κάποτε θα ανακαλύψουμε μια πλήρη συνεπή ενιαία θεωρία, που θα περιλαμβάνει όλες τις επιμέρους θεωρίες και δεν θα περιέχει αυθαίρετα επιλεγ- μένες παραμέτρους που να ρυθμίζουν "εκ των υστέρων" τη συμφωνία της με τα δεδομένα των παρατηρήσεων. Η πορεία προς μια τέτοια θεωρία ονομάζεται ενοποίηση των φυσικών θεωριών. Ο Αϊνστάιν αφιέρωσε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στην προσπάθειά του να ανακαλύψει μια ενιαία θεωρία, αλλά χωρίς επιτυχία. 

.......

     

     Αλλά ακόμη και αν υπάρχει μία μόνο δυνατή ενιαία θεωρία, αυτή δεν αποτελείται παρά από ένα σύνολο κανόνων και εξισώσεων. Τι όμως εμψυχώνει τις εξισώσεις και δημιουργεί ένα Σύμπαν που περιγράφεται απ' αυτές; Η συνήθης προσέγγιση της φυσικής επιστήμης συνίσταται στο να κατασκευάζει ένα μαθηματικό μοντέλο και όχι να εξετάζει γιατί πρέπει να υπάρχει κάποιο Σύμπαν που να περιγράφεται από το μοντέλο αυτό. Γιατί το Σύμπαν μπαίνει στον κόπο να υπάρχει; Είναι τόσο αναγκαία η ενιαία θεωρία που περιέχει την ίδια της την αυτοπραγμάτωση; Ή χρειάζεται ένας Δημιουργός; Και αν είναι έτσι, η ύπαρξή του έχει καμία άλλη επίπτωση στο Σύμπαν; Και ποιος δημιούργησε τον Δημιουργό;

     Μέχρι σήμερα οι περισσότεροι φυσικοί ήταν πολύ απασχολημένοι με την ανάπτυξη νέων θεωριών που περιγράφουν το πώς είναι το Σύμπαν και δεν έθεταν το ερώτημα του γιατί υπάρχει ένα Σύμπαν που περιγράφεται από αυτές. Και αυτοί που η ασχολία τους είναι ακριβώς να θέτουν το ερώτημα του γιατί, οι φιλόσοφοι, δεν μπόρεσαν να παρακολουθήσουν την πρόοδο των επιστημονικών θεωριών. Ως τον 18ο αιώνα οι φιλόσοφοι θεωρούσαν πεδίο των ερευνών τους το σύνολο των ανθρώπινων γνώσεων, συμπεριλαμβανομένης της φυσικής επιστήμης, και έθεταν ερωτήματα όπως: "Είχε το Σύμπαν μία αρχή στον χρόνο;". Τον 19ο και τον 20ό αιώνα όμως η φυσική επιστήμη έγινε πολύ πολύπλοκη και μαθηματική για τους φιλόσοφους, όπως και για όλους, εκτός από μερικούς ειδικούς. Οι φιλόσοφοι περιόρισαν το πεδίο των ερευνών τους τόσο πολύ που ο Wittgenstein, ο πιο διάσημος φιλόσοφος του αιώνα μας, έλεγε ότι "ο μόνος σκοπός της φιλοσοφίας είναι η ανάλυση της γλώσσας". Πόση διαφορά από τη μεγάλη παράδοση της φιλοσοφίας από τον Αριστοτέλη ως τον Kant!
     Παρ' όλα αυτά, αν ανακαλύψουμε μια πλήρη ενιαία θεωρία σύντομα θα γίνει κατανοητή στις γενικές της αρχές από οποιονδήποτε, όχι μόνο από λίγους φυσικούς. Τότε θα μπορούμε όλοι, φιλόσοφοι, φυσικοί και απλοί άνθρωποι, να συμμετά- σχουμε στη συζήτηση του γιατί συμβαίνει να υπάρχει το Σύμπαν και εμείς. Αν βρούμε την απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα έχει συντελεστεί ο τελικός θρίαμβος του ανθρώπινου νου - γιατί τότε θα έχουμε γνωρίσει το νου του Θεού. 

από το Χρονικό του Χρόνου (1988)

του Stephen Hawking 

μτφ. Κωνσταντίνος Χάρακας, - εκδ. Κάτοπτρο, 1988

Brian Eno - Juju space jazz by HerrBasset

     Για έναν άνθρωπο η κατανόηση του κόσμου συνίσταται στο να περιορισθεί στο ανθρώπινο σημαδεύοντάς το με τη σφραγίδα του. Ο κόσμος της γάτας δεν είναι και κόσμος του μυρμηγκοφάγου. Αυτό το νόημα έχει το γνωστό "Κάθε σκέψη είναι ανθρωπομορφική". Παρόμοια, το πνεύμα που προσπαθεί να καταλάβει την πραγματικότητα δεν μπορεί να αισθάνεται ικανοποιημένο αν δεν την περιορίσει σε λογικά δεδομένα. Εάν ο άνθρωπος ήξερε πως και το σύμπαν μπορεί ν' αγαπάει και να υποφέρει θα συμφιλιωνόταν μαζί του. Εάν μέσα στους ευκολομετάβλητους καθρέφτες των φαινομένων η σκέψη ανακάλυπτε αιώνιες σχέσεις, που θα μπορούσαν να συνοψίσουν και να συνοψισθούν σε μια μοναδική αρχή, θα μπορούσαμε να μιλάμε για μια πνευματική ευτυχία, ο μύθος των ευτυχισμένων δε θα ήταν μια γελοία παραμόρφωση. 
     Τα ουσιαστικά στοιχεία του ανθρώπινου δράματος είναι η νοσταλγία της ενότητας, ο πόθος του απόλυτου. Το ότι όμως η νοσταλγία αυτή είναι ένα γεγονός δε σημαίνει πως πρέπει να επαναπαυόμαστε. Εάν, διαβαίνοντας το χάσμα που χωρίζει τον πόθο απ' την κατάκτηση, διαπιστώσουμε όπως ο Παρμενίδης την ύπαρξη του Ενός (όποιο κι αν είναι), πέφτουμε στη γελοία αντίφαση ενός πνεύματος που διαπιστώνει την απόλυτη ενότητα και με την ίδια του τη διαπίστωση αποδεικνύει τη διαφοροποίησή του και την πολλαπλότητα που ισχυριζόταν πως θ' απλοποιούσε. 

.......

     

     Εξαιρώντας τους εξ επαγγέλματος ορθολογιστές, σήμερα δεν υπάρχει ελπίδα για πραγματική γνώση. Αν χρειαζόταν να γράψουμε τη μοναδική σημαντική ιστορία της ανθρώπινης σκέψης, θάπρεπε ν' αναφέρουμε τις διαδοχικές της αναθεωρήσεις κι αδυναμίες. 

.......

     

     Το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι πως αυτός ο κόσμος δεν μπορεί να δικαιολογηθεί. Παράλογο είναι το χάσμα ανάμεσα στο ότι δε δικαιολογείται και στο μάταιο, μα δυνατό πόθο του ανθρώπου για σαφήνεια. Το παράλογο ισχύει και για τον άνθρωπο και για τον κόσμο. Για την ώρα είναι το μόνο που τους συνδέει. Τους ενώνει όπως ενώνει τους ανθρώπους το μίσος. Μέσα σ' αυτό το αμέτρητο σύμπαν που διαδραματίζεται η περιπέτειά μου αυτό μονάχα μπορώ να δω καθαρά. 

από το δοκίμιο πάνω στο παράλογο

του Αλμπέρ Καμύ ο Μύθος του Σίσυφου (1942)

μτφ. Βαγγ. Χατζηδημητρίου - εκδ. Μπουκουμάνη, 1973

Χορωδία Φ. Αλέπορου - Κελαηδήστε ωραία μου πουλάκια
από irenemarga