Κάποιος Κογκνιτάριος και Φουκώ: η πρωταρχική γνώση στο κεφάλι των εργατών

     ...συναντούμε, ακόμη και σε εργάτες, ορισμένες προκατα- λήψεις που λένε τα εξής: Πρώτον, η μόνη γνώση που μετρά, είναι η γνώση των διανοούμενων, των επιστημόνων, η γνώση δηλαδή που ανήκει σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό στρώμα. Δεύτερον, όχι μόνον η εργατική γνώση δεν αξίζει τίποτα, αλλά, όπως και να 'χει, οι εργάτες δεν γνωρίζουν τίποτα. Όμως, όχι μόνο η γνώση τους υπάρχει, αλλά αξίζει περισσότερο από τις άλλες μορφές γνώσης. Ασφαλώς, πρέπει να διαμορφωθεί κατάλληλα, να δουλευτεί, να μετασχηματιστεί. Οι εργαζόμενοι δεν γνωρίζουν τα πράγματα εκ των προτέρων, αυτοδικαίως, χάρη σε κάποιο φυσικό δικαίωμα. Αλλά μπορούμε να πούμε το εξής: η γνώση ενός διανοούμενου είναι πάντοτε μερική σε σχέση με την εργατική γνώση. Αυτά που γνωρίζουμε για την ιστορία της γαλλικής κοινωνίας είναι από κάθε άποψη μερικά σε σχέση με τη σφαιρική εμπειρία που κατέχει η εργατική τάξη. Αν ένας διανοούμενος θέλει να κατανοήσει τι έχει συμβεί (και τελικώς, αυτό ακριβώς είναι η δουλειά του), πρέπει να έχει υπόψη του ότι η πρωταρχική γνώση, η ουσιαστική γνώση, δεν βρίσκεται στο κεφάλι του, αλλά στο κεφάλι των εργατών και ότι υπάρχει μια ορθολογικότητα στη συμπεριφορά τους. Από τον 19ο αιώνα, διαδίδεται η ιδέα ότι οι εργαζόμενοι είναι τίμιοι άνθρωποι, αλλά ολίγον παρορμητικοί. Αυτό είναι εμφανές στα κείμενα των αστών του 19ου αιώνα. 

Μισέλ Φουκώ
Το μάτι της εξουσίας
(κείμενα από  συζητήσεις και συνεντεύξεις
1972 - 1984)
μτφ.  Τάσος Μπέτζελος
εκδ. Βάνιας 2008

     Robert Wyatt - The Age Of Self by realpocobyrds
They say the working class is dead, we're all consumers now.

They say that we have moved ahead - we're all just people now.

     1973.  Ο Φουκώ συζητά  με έναν  δημοσιογράφο  της Λιμπερασιόν  και έναν εργάτη  της  Ρενώ.   Αντιπαραθέτει   στη  μερική  γνώση  του  διανοούμενου  τη σφαιρική εμπειρία της εργατικής τάξης. Η οποία, έχει προλάβει να υποδείξει ότι, θα πρέπει να μετασχηματιστεί. Προφανώς, εννοεί, σε συνεργασία με ή από  τον διανοούμενο. 

     Σε μια παρέκταση αυτών των σκέψεων, προσπαθώ να φανταστώ ανάμεσα στις δυο συνιστώσες του οιονεί ριζοσπαστισμού, μια σχέση βασισμένη σε ένα σχέδιο απόδρασης από τις δομές και τις αλληλεξαρτήσεις εξουσιών που αγκιστρώνονται μέσα σε μια οργάνωση. Εκεί όπου ο χειρώνακτας και ο διανοητής έχουν την κοινή ιδιότητα του μέλους και την αρμόζουσα θέση στην ιεραρχία, είτε η τελευταία είναι καταστατική, είτε έχει "αναγκαστικά" διαμορφωθεί στην καθημερινή πρακτική. Δηλαδή,  προσπαθώ να φανταστώ  μια σχέση βασισμένη στην προσπάθεια απαλλαγής και των δύο πλευρών από τους μερικούς τους ρόλους. Κάτι τέτοιο, μόνο σαν προσπάθεια θα πρέπει να υπολογιστεί· αλλά προσπάθεια ειλικρινής, ώστε να πλησιάζει το στόχο της. 

     Με δυο λόγια, ο προλετάριος και, πια, ο κογκνιτάριος (μέλος της λεγόμενης γνωστικής εργατικής τάξης), οφείλουν, στην Ιστορία, απ' τη μια να προσπαθεί καθένας τους να γίνει ο άλλος, από την άλλη, κατανοώντας τη ματαιότητα του εγχειρήματος, να προσπαθεί να απαρνηθεί την ίδια του την ταξική θέση, δηλαδή την ιδεολογική του προσήλωση σε αυτή. Η επίκληση χαρακτηριστικών όπως η τιμιότητα, το φιλότιμο, ο γνήσιος πατριωτισμός, η περηφάνια, η αρρενωπότητα κλπ σε αντιδιαστολή με την ποζέρικη εκδοχή τους, που προβάλλει ο ταξικός εχθρός, ματαιώνει κάθε τέτοια λογική. Πάντως, η βαρεμάρα στη δουλειά, συνεχίζει να συντηρεί τη φλογίτσα της άρνησης της καθολικής ιδεολογικής ενσωμάτωσης, που ασυνείδητα υποθάλπει ο προλεταριακός ναρκισσισμός. Αν υποθέσουμε ότι οι κοινωνικές ομάδες κατατρύχονται από ένα συλλογικό ασυνείδητο, τότε γιατί αυτό να μην εμφορείται, τελικά, από ένα ένστικτο θανάτου;


     Προσπαθώ, καμιά φορά, να θεωρητικολογήσω, γιατί αισθάνομαι την ανάγκη να απαντήσω τη διαφωνία μου. Ασκόπως. Πάντα στο γνώριμό μου τρόπο απολήγω:

     

Κάποιος κογκνιτάριος έχει,
καταρχήν, δύο επιλογές:

να αντιληφθεί

την ιδιότυπη ταξική του θέση,

ή να μην πάρει χαμπάρι.

Αν σκαμπάσει,
έχει δύο επιλογές:
ή να συμμαχήσει, αυτός,
ο πωλών επί ψυχώσει
την άυλη εργατική του δύναμη,
με τους προλετάριους
(που η δύναμή τους
μετριέται, συνήθως, σε νιούτον),
ή να ποθήσει την ανέλιξή του
σε ειδήμονα της τίμιας εκμετάλλευσης.

Όπως και να ’χει το πράγμα,
εξόχως σημαντικό είναι
το αντικείμενο της υποταγής του.

Αν, προλετάριε, είναι αλλότριο

των εφηβικών οραμάτων του,
αν το βαριέται, παίζει να γειτονέψουν
οι θέσεις σας στα άτυπα
οδοφράγματα του μέλλοντος.

Απεναντίας, αν αμείβεται
για να κοινωνιολογεί τα του τέρατος,
αν το φχαριστιέται, τότε δύσκολα δεν
θα σε προδώσει, αφού, ταγμένος στο καθήκον
ν’ απομακρύνει το αναπόδραστο μέλλον,
να τεντώνει τα ελατήρια των συνειδήσεων,

θα μπεκρουλιάζει, ο ξενέρης, ο λυπηρός,
ποσοστά παγωμένης υπεραξίας.

Τότε, προφανώς,
δεν θα τον διαβάσεις ποτέ· κι αυτός
ποτέ δεν θα γευτεί
τη σφαιρική σου γνώση.

     Στο μεταξύ, το παγκόσμιο κοινωνικό σύστημα, που θα μπορούσε να σχεδιαστεί σαν μια καμπύλη που τείνει να συναντήσει την ασύμπτωτή του, ίσως  και να καταρρέει. Κι αυτή η διαίσθηση με οδηγεί να το αποκαλώ σφαδάζον τέρας. Η τριβή που προκαλείται από το πλησίασμα καμπύλης και ασύμπτωτης, είναι τρομερή. Αναπτύσσονται μαγικές θερμοκρασίες, κολΑσιαίοι κραδασμοί. Τι στον κόρακα, πάλιν αλλιώς μου βγαίνει. 

     Πάλιν, όπως στον Κόρακα:

Η Ιστορία, ένα μπουκέτο από Ασύμπτωτες

που αποξηράνθηκαν και τρίβονται σε τύρφη,

για να λιπάνουν τις συντεταγμένες του Ποτές – 

που κάθε ουλή της Γης η γλώσσα τους τη γλείφει. 

Έτσι, με σχήματα, Γεωμέτρες των Ανθρώπινων

απολαμβάνουν τη συναίρεση του Πόνου

που προηγήθηκε ταράξεων αξιόποινων

αλλά και έπεται κάθε της Μνήμης φόνου.

Η νυν Ασύμπτωτη, στα όριά της, φλέγεται:

πυρ και μανία, θερμοκρασίας βαθμοί χιλιάδες.

Και η ψυχή μου, η ασήμαντη, ορέγεται

να ροκανίσει τις απόλειφες ικμάδες.

the Redskins - the Power is Yours by danirockabilly