Δεν προτίθεμαι να αναφερθώ στο βιβλίο του Pierre Bayard που εξηγεί πώς να μιλάμε για βιβλία που δεν έχουμε διαβάσει, όχι γιατί δεν το έχω διαβάσει, αλλά γιατί μάλλον δεν θα το διαβάσω ποτέ, άρα δεν έχει νόημα να ισχυριστώ εμμέσως, μιλώντας γι' αυτό, ότι το έχω διαβάσει, διότι μπορώ να μιλήσω για βιβλία που πρόκειται να διαβάσω, και πάντα αφού έχω διαβάσει την εισαγωγή και τα συμπεράσματα, μερικές φορές αυτό αρκεί για κάποιον που ενδιαφέρεται για το ζουμί, λέξη από την οποία δεν προέρχεται το ρεζουμέ, εκτός αν ενδιαφέρει η πραγμάτευση ενός ειδικού θέματος, οπότε χρειάζεται η ανάγνωση συγκεκριμένου κεφαλαίου ή αποσπάσματος, όπως πράττεται κατά την συγγραφή ακαδημαϊκών πονημάτων, μέθοδος η οποία δεν είναι απολύτως ασφαλής, καθώς στο επιμέρους χρησιμοποιούνται αναφορές σε όρους που ορίζονται αλλού, αλλά, τέλος πάντων, το να μιλώ για βιβλία που ναι μεν δεν έχω διαβάσει αλλά με κάποιον τρόπο θα διαβάσω είναι ένας δικός μου περιορισμός, κι αυτό γιατί θα ήταν σαν να τα έχω διαβάσει, εξάλλου έτυχε κάποτε να διαβάσω βιβλία για τα οποία χωρίς πριν να τα έχω διαβάσει μπορούσα να μιλώ γι' αυτά και διαπίστωσα ότι δεν αποκόμισα τίποτα καινούριο μετά το διάβασμα· και το αντίθετο, βέβαια. Αυτό, λοιπόν, το βιβλίο, που τώρα που το ξαναξεφύλλισα είπα ότι μπορεί τελικά κάποτε να το διαβάσω, λίγο, ξεκινά με αυτή τη φράση του Oscar Wilde:
Όταν διάβασα αυτή τη φράση γέλασα πολύ κι αυτό με προβλημάτισε σχετικά με το τι είναι αστείο. Σκέφτηκα ότι η μητέρα μου δεν θα γελούσε με αυτή τη φράση, που τη δοκίμασα σε ανθρώπους που από πριν πίστευα ότι θα γελάσουν και πράγματι γέλασαν. Ίσως αυτές οι διαφορές στον τρόπο σκέψης είναι καθοριστικές για τις ανθρώπινες σχέσεις και για το μέλλον τους, αφού θα πρέπει με κάποιον τρόπο να συνεννοούμαστε, πράγμα όλο και δυσκολότερο κατά πως φαίνεται σ' αυτή τη μετάβαση που βιώνουμε και που όπως κάθε μετάβαση μοιάζει άσχημη όπως τα κλαδιά της μουσμουλιάς αυτή την εποχή με τα γερασμένα περσινά και με τα φρέσκα φύλλα. Τώρα μόλις σκέφτηκα ότι κάποτε με ενθουσίαζε ο φουτουρισμός και η ρώσικη εκδοχή του, όχι η ιταλική, κατά το πολιτικώς ορθόν, αλλ' ας μην ανοίξει ο ασκός των ωραίων φασιστών, σκέφτηκα ότι με ενθουσίαζε ο φουτουριστικός ενθουσιασμός για το νέο που έρχεται και η συναφής απέχθεια για το παλιό που χάνεται, όμως τώρα που γίνομαι σιγά σιγά μέρος του προβλήματος, όπως θέλει μια έκφραση μοδέρνα, μέρος του παλαιού δηλαδή, με την έννοια της γενεσιουργίας του παρόντος μέλλοντος, ουχί των υπερσυντελύκων, αν και το μέλλον του παρόντος ίσως να είναι το πραγματικό, με άλλη έννοια, τώρα που, πάντως, όλο και περισσότερο παλιώνω, τώρα αλλάζω θεωρίες, ξαναλλάζω θεωρίες, αλλά τώρα μόλις σκέφτηκα ότι κάποτε θα έλεγα σοβιετική εκδοχή του φουτουρισμού, τώρα λέω ρώσικη, ο Μαγιακόβσκη, που ακούγεται και στο 97% του Σιγανίδη, είναι γενικώς αποδεκτός, ίσως λόγω αυτοχειρίας, όμως να που η αλλαγή είναι πάντα παρούσα, σαν ζόρικια Ουκρανή και σαν Ρωσίδα ρούσα.
Για να γκίξω εκεί όπου θα ήθελα να γκίξω πρέπει να θυμηθώ την προηγούμενη εξάρτηση περί ληξιαρχικής ηθικής όπως εξηγείται στην αδιάβαστη Αρχαιολογία της Γνώσης. Αλλού, σε μια εκτενή συζήτηση του 1978, o Foucault αναφερόταν στη μοναδική εμπειρία του ανθρώπου να θέτει σε κριτική εξέταση τον εαυτό του μέσω των επιστημών της ζωής και δη της βιολογίας και τελικά να μετασχηματίζει τον εαυτό του μέσα από τη συγκρότηση μιας γνώσης. Αυτή η ιδέα του μετασχηματισμού, που συμφωνεί με την ιδέα του αντιανθρωπισμού ή της άρνησης (της αναζήτησης, μάλλον) της ανθρώπινης φύσης, γίνεται δια της διαδικασίας της γνώσης ως savoir και όχι ως connaissance. Με το savoir (vivre) ο άνθρωπος τροποποιείται, ισχυριζόταν, από αυτό που γνωρίζει ή από την ίδια τη διαδικασία της γνώσης και πάει λέγοντας. Όσο για τα βιβλία, δεν υπάρχουν μόνο βιβλία - αλήθειες ή βιβλία - αποδείξεις, υπάρχουν και βιβλία - εμπειρίες: αυτά που σε κάνουν ν΄αλλάζεις την ίδια την ιδέα που έχεις για τον εαυτό σου. Είναι αλήθεια ότι αυτό συμβαίνει και ότι το πάθαινε κι ο ίδιος κόντρα στις ληξιαρχικές ηθικές. Εννοείται ότι άλλα, τα πάθια κι οι καημοί του κόσμου, αλλάζουν βαθιά τις αντι-ληξιαρχικές ιδέες. Η εμπειρία, όταν είναι βιβλίο, μοιάζει με την εμπειρία στο ζευγάρωμα με μια πόρνη, για να θυμηθούμε και τον Benjamin. Αν δεν την εφαρμόσεις στον έρωτα πάει χαμένη. Ή παραμένει γνήσια, όπως το πάρει κανείς.
Όσα συμβαίνουν στην ατμόσφαιρα αυτές τις μέρες είναι οι μάταιες προσπάθειες του χειμώνα να εμποδίσει την άνοιξη που άρχισε να λουλουδιάζει. Τούτη η γης που την πατούμε ταΐζει αγόγγυστα κάθε λογής φυτεμένα κι αυτοφυή. Έρχεται πάλι η σειρά μας.
Ποτέ δεν διαβάζω ένα βιβλίο όταν πρέπει να γράψω την κριτική του·
επηρεάζεται κανείς τόσο πολύ!
Όταν διάβασα αυτή τη φράση γέλασα πολύ κι αυτό με προβλημάτισε σχετικά με το τι είναι αστείο. Σκέφτηκα ότι η μητέρα μου δεν θα γελούσε με αυτή τη φράση, που τη δοκίμασα σε ανθρώπους που από πριν πίστευα ότι θα γελάσουν και πράγματι γέλασαν. Ίσως αυτές οι διαφορές στον τρόπο σκέψης είναι καθοριστικές για τις ανθρώπινες σχέσεις και για το μέλλον τους, αφού θα πρέπει με κάποιον τρόπο να συνεννοούμαστε, πράγμα όλο και δυσκολότερο κατά πως φαίνεται σ' αυτή τη μετάβαση που βιώνουμε και που όπως κάθε μετάβαση μοιάζει άσχημη όπως τα κλαδιά της μουσμουλιάς αυτή την εποχή με τα γερασμένα περσινά και με τα φρέσκα φύλλα. Τώρα μόλις σκέφτηκα ότι κάποτε με ενθουσίαζε ο φουτουρισμός και η ρώσικη εκδοχή του, όχι η ιταλική, κατά το πολιτικώς ορθόν, αλλ' ας μην ανοίξει ο ασκός των ωραίων φασιστών, σκέφτηκα ότι με ενθουσίαζε ο φουτουριστικός ενθουσιασμός για το νέο που έρχεται και η συναφής απέχθεια για το παλιό που χάνεται, όμως τώρα που γίνομαι σιγά σιγά μέρος του προβλήματος, όπως θέλει μια έκφραση μοδέρνα, μέρος του παλαιού δηλαδή, με την έννοια της γενεσιουργίας του παρόντος μέλλοντος, ουχί των υπερσυντελύκων, αν και το μέλλον του παρόντος ίσως να είναι το πραγματικό, με άλλη έννοια, τώρα που, πάντως, όλο και περισσότερο παλιώνω, τώρα αλλάζω θεωρίες, ξαναλλάζω θεωρίες, αλλά τώρα μόλις σκέφτηκα ότι κάποτε θα έλεγα σοβιετική εκδοχή του φουτουρισμού, τώρα λέω ρώσικη, ο Μαγιακόβσκη, που ακούγεται και στο 97% του Σιγανίδη, είναι γενικώς αποδεκτός, ίσως λόγω αυτοχειρίας, όμως να που η αλλαγή είναι πάντα παρούσα, σαν ζόρικια Ουκρανή και σαν Ρωσίδα ρούσα.
Για να γκίξω εκεί όπου θα ήθελα να γκίξω πρέπει να θυμηθώ την προηγούμενη εξάρτηση περί ληξιαρχικής ηθικής όπως εξηγείται στην αδιάβαστη Αρχαιολογία της Γνώσης. Αλλού, σε μια εκτενή συζήτηση του 1978, o Foucault αναφερόταν στη μοναδική εμπειρία του ανθρώπου να θέτει σε κριτική εξέταση τον εαυτό του μέσω των επιστημών της ζωής και δη της βιολογίας και τελικά να μετασχηματίζει τον εαυτό του μέσα από τη συγκρότηση μιας γνώσης. Αυτή η ιδέα του μετασχηματισμού, που συμφωνεί με την ιδέα του αντιανθρωπισμού ή της άρνησης (της αναζήτησης, μάλλον) της ανθρώπινης φύσης, γίνεται δια της διαδικασίας της γνώσης ως savoir και όχι ως connaissance. Με το savoir (vivre) ο άνθρωπος τροποποιείται, ισχυριζόταν, από αυτό που γνωρίζει ή από την ίδια τη διαδικασία της γνώσης και πάει λέγοντας. Όσο για τα βιβλία, δεν υπάρχουν μόνο βιβλία - αλήθειες ή βιβλία - αποδείξεις, υπάρχουν και βιβλία - εμπειρίες: αυτά που σε κάνουν ν΄αλλάζεις την ίδια την ιδέα που έχεις για τον εαυτό σου. Είναι αλήθεια ότι αυτό συμβαίνει και ότι το πάθαινε κι ο ίδιος κόντρα στις ληξιαρχικές ηθικές. Εννοείται ότι άλλα, τα πάθια κι οι καημοί του κόσμου, αλλάζουν βαθιά τις αντι-ληξιαρχικές ιδέες. Η εμπειρία, όταν είναι βιβλίο, μοιάζει με την εμπειρία στο ζευγάρωμα με μια πόρνη, για να θυμηθούμε και τον Benjamin. Αν δεν την εφαρμόσεις στον έρωτα πάει χαμένη. Ή παραμένει γνήσια, όπως το πάρει κανείς.
Όσα συμβαίνουν στην ατμόσφαιρα αυτές τις μέρες είναι οι μάταιες προσπάθειες του χειμώνα να εμποδίσει την άνοιξη που άρχισε να λουλουδιάζει. Τούτη η γης που την πατούμε ταΐζει αγόγγυστα κάθε λογής φυτεμένα κι αυτοφυή. Έρχεται πάλι η σειρά μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου