Κυριακή 29 Απριλίου 2012

η λοταρία των ξένων


зеркало


ήσαν τα πάντα τύχη
εξόν το τι θα τύχει
ενός του βγάλαν νύχι
τον κόντυναν μια πήχη
κι οι κόποι του οι μύχιοι
ανοίκειοι γίναν στίχοι


зеркало


     Το λαχείο της Βαβυλώνας ήταν χρήσιμο για την εκλογική πρόταση της λοταρίας των κουκιών, αλλά η επίγευσή του είναι τόσο μυστηριακή όσο και πολύσημη. Το ποιο από τα λαχεία θα σου τύχαινε στη Βαβυλώνα ήταν τύχη. Το ποια θα ήταν η τύχη δεν ήταν τυχαίο. Ή το ένα ή το άλλο ή το παράλλο, αλλά οι τυχαία επιλέξιμες επιλογές δεν ήταν τυχαίες. Οι ιστορικοί της Βαβυλώνας έχουν επινοήσει μια μέθοδο για να ρυθμίζουν την τύχη, λέει ο αφηγητής (σε ποιους άραγε;) στην ιστορία του Μπόρχες. Η τύχη ρυθμιζόταν από την Εταιρία, το νέο κράτος της Βαβυλώνας που γινόταν ολοένα πιο ζοφερό, όντας πάντοτε εγγυητής της ισότητας των ευκαιριών στη Λοταρία, στο τυχαίο, το συμπτωματικό, δηλαδή στο ενδεχόμενο και προβλέψιμο. Όπως όλοι οι άνδρες της Βαβυλώνας... επαναλαμβάνει ο αφηγητής στην αρχή. Η αποτρόπαιη ποικιλία της τυχαιότητας τους αφορά όλους, τουλάχιστον τους άντρες. Αφορούσε όπως όλους και τον αφηγητή, που πια δεν ζει εκεί, ζει μόνο με τις αναμνήσεις του. 




     Στην πραγματική ζωή οι τύχες που την καθορίζουν είναι ό,τι επιδιώξαμε με πείσμα. Έτσι αποκτούν το φρικώδες νόημά τους. Στη Βαβυλώνα η Εταιρία είναι ο αδιαμφισβήτητος Κύριος. Δεν έχει τελικά σημασία το αποτέλεσμα της κλήρωσης, αλλά η καταναγκαστική επανάληψή της. Κι αν είναι πάλι fort, το da μπορεί να περιμένει την επόμενη φορά. Η Βαβυλώνα είναι η μακρινή πατρίδα, το ανοίκειο, το απωθημένο οικείο, το αλλόκοτο αιδοίο, η πηγή ηδονών και οδυνών εξ ίσου ποθητών: η Εταιρεία υποχρεώθηκε ν' αυξήσει τους άτυχους αριθμούς παρακινημένη από τους παίκτες. Η αβάσταχτα τυχαία στιγμή της σύλληψης, η κυοφορία, η γέννηση του ταξιδιώτη που θυμάται, σαν συλλογικός ταξιδιώτης, και την αποδοχή και την απόρριψη από την πικρή, τη βασανιστική πατρίδα. 
     Μια άτυχη κλήρωση μπορούσε να επιφέρει ακρωτηριασμό, ατίμωση μ' όλους τους τρόπους, θάνατο, γράφει ο Μπόρχες. Η πρόκληση της τύχης ξαναγεννά κάθε φορά το άγχος του ευνουχισμού, την ταπείνωση, τον μερικό, τον αργό αλλά και τον τελικό, τον θελκτικό θάνατο.  
     Όμως καμιά εντολή που κληρώθηκε δεν είναι τελική. Όλες διακλαδώνονται σε άλλες. Καμιά απόφαση της Εταιρίας δεν υλοποιείται, καμιά δεν γίνεται πραγματικότητα, όλες συνθέτουν το ασήκωτο περιεχόμενο ενός κάδου ανακύκλωσης για τους φόβους, τα άγχη, τις ελπίδες, τους ανικανοποίητους πόθους, την απόλυτη νοσταλγία όλων των ανδρών της Βαβυλώνας και του αφηγητή που φεύγει για πάντα, που εγκαταλείπει τη ζωή κι έτσι εγκαταλείπει οριστικά κι ό,τι είχε για πάντα χάσει, αφού γεννήθηκε.
     Αυτός θυμάται. Ο ξένος μέσα μας. Εμείς. Ο ξένος μέσα μας. Τρομαγμένος και δυνατός. Νεκρός κι αναστημένος. Βουρκόλακας και γεροντάκι ανήμπορο. Ο Μπόρχες το φανερώνει: παραδοσιακή και κληρονομική ή αχόρταγα αιώνια επιβεβλημένη, όπως και νάναι, η ζωή βολοδέρνει σε μια ιερή αταξία.



     Στο θάνατο και το θηλυκό, στο έσχατο και το πρωταρχικό που μας απορροφούν και μας συγκροτούν, για να μας αναστατώσουν με την επιστροφή τους, προστίθεται ο "άνθρωπος [...], όταν του αποδίδουμε κακές προθέσεις, που πραγματώνονται με τη βοήθεια ξεχωριστών δυνάμεων". 
......

     Στη σαγηνευμένη απόρριψη που προκαλεί μέσα μας ο ξένος υπάρχει ένα μερίδιο ανησυχητικής ξενότητας, με την έννοια της αποπροσωποποίησης που αποκάλυψε ο Φρόυντ σ' αυτήν, το οποίο μας επανασυνδέει με τις επιθυμίες μας και τους παιδικούς μας φόβους για τον άλλον - τον άλλον της γυναίκας, τον άλλον του θανάτου, τον άλλον της ανεξέλεγκτης ενόρμησης. Ο ξένος είναι μέσα μας. Κι όταν τον αποφεύγουμε ή τον καταπολεμούμε, παλεύουμε ενάντια στο ασυνείδητό μας - αυτό το "αλλότριο" της ανέφικτης "προσωπικής μας επικράτειας". Με λεπτότητα και αναλυτικό πνεύμα, ο Φρόυντ δεν μιλάει για ξένους: μας μαθαίνει να ανακαλύψουμε τον ξένο μέσα μας. 

Julia KristevaΞένοι μέσα στον εαυτό μας
εκδ. SCRIPTA - 2004, μτφ. Βασ. Πατσογιάννης
(το κειμενάκι σε εισαγωγικά, του Φρόιντ)





ο ξένος μέσα σου θα παίξει λόττο
σε μία σπείρα που τρέχει η μπίλια  
στο μέσα είναι σου ξανά μπουρλότο
φρικώδη χείλια - μαχαίρια φίλια

ο ξένος μέσα σου δίχως τα μάτια
μάταια ψάχνεις να δεις πού βλέπει
να δεις τι βλέπει - χαρτιά δεμάτια
μουχλιάσαν κιόλας στην τρύπια σκέπη

αμάν πια
τα χαρτιά / τα γράμματα / οι μέθοδες
το αυτό και το παυτό
οι δομές και τα δεσμά
η σηαπόδομη και το βανσύμ
ανάλυσέ το
κουτέ ντε
ζήσε στη θαλπωρή της θεωρίας
κάνε τραγούδι την απώθηση
σβήσε την τέρψη της μωρίας

  

     Οι νευρωτικοί άνδρες αναφέρουν συχνά ότι τα γυναικεία γεννητικά όργανα τους φαίνονται αλλόκοτα. Όμως, αυτό το αλλόκοτο, το ανοίκειο, είναι η είσοδος στην κοιτίδα του ανθρώπινου βρέφους, στο μέρος εκείνο όπου αρχίζει η ανάπτυξη του ανθρώπου. Σύμφωνα με ένα ευφυολόγημα, "η αγάπη είναι η νοσταλγία για την πατρίδα". Όταν κάποιος βλέπει στο όνειρό του ένα μέρος ή ένα τοπίο που του φαίνεται οικείο, που τον κάνει να σκεφτεί ότι έχει βρεθεί κάποτε εκεί, η ερμηνεία οφείλει να παραπέψει στα γεννητικά όργανα ή στο σώμα της γυναίκας. Και σ' αυτήν, λοιπόν, την περίπτωση το ανοίκειο, το φρικώδες [unheimlich], είναι αυτό που ήταν κάποτε οικείο [heimlich, heimisch]. Όμως το πρόθεμα un σ' αυτή τη λέξη είναι το σήμα κατατεθέν της απώθησης. 


Sigmund Freud:  ΤΟ ΑΝΟΙΚΕΙΟ
εκδ. ΠΛΕΘΡΟΝ - 2009, μτφ. Έμη Βαϊκούση






κι οι τόσες ύβρεις, μέρες που 'ναι, 
να σκεπάζουν τους ψιθύρους Ουρμαχάλ

Τετάρτη 25 Απριλίου 2012

η λοταρία των κουκιών


   

     Ο παλιόφιλός μου ΒαΝτού έψαχνε τις προάλλες να βρει τη Λοταρία της Βαβυλώνας, ένα διήγημα από βιβλίο του Μπόρχες που είχε δανείσει σε μία κυρία. Αντί να το γυρέψει πίσω για να το σκανάρει, θα ήταν προτιμότερο να το κατεβάσει, ει δυνατόν, σε ντοκ. Έψαξα, κάτι βρήκα στο ίντερνετ, το έχασα, ώσπου ανακάλυψα ότι βρισκόταν στη βιβλιοθήκη μου, σε νεώτερη έκδοση, από άλλον οίκο, σε άλλη μετάφραση και με τίτλο Το λαχείο της Βαβυλώνας. Είναι η καλύτερη προκήρυξη για τις εκλογές, μου είπε ο ΒαΝτού. Μετά από μέρες, μου εξήγησε ότι εννοεί η καλύτερη πρόταση. Λοταρία. Επιλέγεις το δείγμα (αφαιρείς όσους συνδυασμούς δεν θέλεις να περιέχει), βάζεις τα ψηφοδέλτια ανάποδα, και διαλέγεις το τυχερό της κάλπης. Αυτό προϋποθέτει να πας να ψηφίσεις. Και βρήκα ένα λόγο για να πας. Αν ψηφίσεις έγκυρο ψηφοδέλτιο (πχ τους Πειρατές ή ΚΚΕ - why not?), αυξάνεις το σύνολο των εγκύρων και μειώνεις έτσι το ποσοστό της Χρυσής Αυγής. Αν υπάρχουν 100 έγκυρα και η ΧΑ πάρει 3 ψήφους, μπαίνει στη Βουλή με 3%. Αν ψηφίσεις κι εσύ και τα έγκυρα γίνουν 101, η ΧΑ πιάνει μόνο 2,97% και μένει απέξω. Ξέρω ότι υπάρχουν πολλά επιχειρήματα για να μη μπει κανείς σ' αυτή τη λογική κι ότι είναι βάσιμα. Ξέρω, πχ, ότι ο Καρατζαφέρης που σήμερα προσπαθεί να μας τρομάξει για την άνοδο της δύναμής τους επειδή του παίρνουν ψήφους, κάποτε, από βουλευτής της ΝΔ κιόλας, τους καλούσε να συνεργαστούν, όπως και έκανε εξάλλου. Αλλά ας μη γελιόμαστε. Σε ποιον πολιτικό χώρο δεν θα γίνει θέμα η είσοδος νεοναζί στο κοινοβούλιο; Ποιος δεν θα σκεφτεί ή/και θα αναλύσει τα αίτια και τις συνέπειες; Ποιος δεν θα χτυπήσει το κουδούνι του κινδύνου;



     Αλλά ας μην ξεφύγω σε πολιτικολογίες. Όταν ξαναδιάβασα Το Λαχείο της Βαβυλώνας, η μνήμη μου είναι απελπιστικά ασθενής - ειδικά με τη λογοτεχνία και το σινεμά, υπέθεσα τι εννοούσε. Οι εκλογές είναι η αποθέωση της λαϊκής κυριαρχίας του δημοκρατικού πολιτεύματος. Είναι και πολλά άλλα, διαφορετικά για τον καθένα, αλλά επισήμως είναι αυτό. Ο κυρίαρχος λαός μπορεί στις εκλογές ν' αλλάξει την κυβέρνησή του. Αυτή η ιδέα, αν υποθέσουμε ότι ισχύει, παρεκτείνεται στη σκέψη ότι μπορεί ο λαός (τι ακριβώς είναι αυτό το μόρφωμα, άραγε;) να αλλάζει τη ζωή του. Όμως τι είναι η ζωή; Είναι σκέτη τύχη; Που ίσως κάποιοι τυχαία ή όχι προκαθορίζουν για μας; Μια εταιρία; Ποιοι τη συγκροτούν; Ποιος είναι ο Κύριος της ζωής; Έχει σημασία; 





     Τουλάχιστον τρεις είναι οι μεταφράσεις του Τhe Lottery in Babylon στα ελληνικά, το 1974 στη συλλογή Λαβύρινθοι, το 1979 στην Ανθολογία και το 1990 (από τις εκδόσεις Ύψιλον αρχικά και τον μεταφραστή των Απάντων του Μπόρχες Αχιλλέα Κυριακίδη) στις Μυθοπλασίες, τη συλλογή στην οποία είχε περιληφθεί από τον ίδιο τον συγγραφέα (Ficciones). Απ' αυτή την τελευταία μετάφραση, στην έκδοση του 2007 για την εφημερίδα το Βήμα, κάνω ένα πρόχειρο ρεζουμέ: 


     Το λαχείο της Βαβυλώνας στην αρχή, πριν από αιώνες, ήταν παιχνίδι των πληβείων. Με μηδαμινή ηθική αξία, δεν απευθυνόταν σ' όλες τις δυνατότητες των ανθρώπων, αλλά αποκλειστικά στην ελπίδα τους. Η πρώτη καινοτομία στη λοταρία έγινε με την εισαγωγή άτυχων λαχνών. Ο ελαφρύς κίνδυνος του προστίμου προκάλεσε το ενδιαφέρον του κοινού. Η Εταιρία που διεξήγε τη λοταρία απέκτησε σύντομα μεταφυσική εξουσία, τα πρόστιμα έγιναν φυλάκιση, οι χαμένοι κι όσοι δεν έπαιζαν περιφρονούνταν. Οι μη χρηματικοί άτυχοι λαχνοί ήταν η επόμενη καινοτομία. Οι παίκτες παρακίνησαν την Εταιρία να τους αυξήσει. Όμως η ακατάπαυστη εναλλαγή τρόμου και ελπίδας για τα μέλη του Ιερατείου εξόργιζε το φτωχό λαό που εξεγέρθηκε. Μετά από μια εποχή αιματοχυσιών, ο λαός νίκησε. Η Εταιρία πήρε όλη την κρατική εξουσία και το Λαχείο έγινε μυστικό, δωρεάν και για όλους και η μαύρη αγορά πατάχθηκε. Κάθε εξήντα νύχτες η συμμετοχή τις ιερές κληρώσεις καθόριζε την τύχη των συμμετεχόντων ως την επόμενη φορά. Η ευνοϊκή κλήρωση για τους μυημένους στα μυστήρια του Βελ μπορούσε να σημάνει προαγωγή στο συμβούλιο των μάγων ή ανακάλυψη της κάμαρας της γυναίκας που στοίχειωνε τους παίκτες· η άτυχη κλήρωση μπορούσε να επιφέρει ακρωτηριασμό, ατιμώσεις, θάνατο. 
     Σταδιακά, οι πράκτορες της Εταιρίας προσέφυγαν στη μαγεία και στη μυστικο-πάθεια. Σε διάφορα σημεία, όπως στο ιερό αποχωρητήριο που το έλεγαν κάφκα, αφήνονταν καταγγελίες. Στον ερειπωμένο τοίχο ενός εργοστασίου χαράχτηκε το δογματικό κείμενο της Λοταρίας, που αποφαινόταν πως το Λαχείο είναι μια παρεμβολή της τύχης στην τάξη του κόσμου και πως η παραδοχή σφαλμάτων δεν αντικρούει την τύχη· την επιβεβαιώνει. Έφτασε ο καιρός που το Λαχείο, αυτή η περιοδική έγχυση του χάους στον κόσμο, καθόριζε όλα τα στάδια της κλήρωσης. Όχι για παράδειγμα μόνο τον θάνατο κάποιου αλλά κι όλες τις περιστάσεις του θανάτου του. Έτσι, καμιά απόφαση δεν ήταν τελική κι όλες διακλαδώνονταν σε άλλες σ' έναν άπειρο αριθμό κληρώσεων. Η ζωή στη Βαβυλώνα, τα ήθη των κατοίκων της είχαν εμποτιστεί απ' την τύχη


     και το τέλος στη μετάφραση του Κυριακίδη:


     Η Εταιρεία, με μια θεία μετριοφροσύνη, αποφεύγει κάθε δημοσιότητα. Όπως είναι φυσικό, οι πράκτορές της είναι μυστικοί· οι διαταγές που εκδίδονται η μία πίσω απ' την άλλη - σχεδόν ασταμάτητα - δεν έχουν καμία διαφορά απ' αυτές που μοιράζουν απλόχερα οι απατεώνες. Στο κάτω κάτω, ποιος μπορεί να καυχηθεί πως είναι μόνο απατεώνας; Ο μεθύστακας που αυτοσχεδιάζει μια παράλογη εντολή, ο ονειρευτής που πετάγεται στον ύπνο του και στραγγαλίζει με τα χέρια του τη γυναίκα που κοιμάται πλάι του, μήπως εκτελούν μια μυστική απόφαση της Εταιρείας; Αυτή η σιωπηλή λειτουργία, που μοιάζει μ' εκείνην του Θεού, μπορεί να προκαλέσει κάθε είδους υποθέσεις. Μία απ' αυτές κάνει τον αποτρόπαιο υπαινιγμό πως η Εταιρεία έχει πάψει να υπάρχει εδώ και αιώνες, πως η ιερή αταξία της ζωής μας είναι πέρα για πέρα κληρονομική, παραδοσιακή· μια άλλη, αντίθετα, θέλει την Εταιρεία αιώνια και κηρύσσει πως θα ζει μέχρι την τελευταία νύχτα, μέχρις ότου ο τελευταίος θεός σβήσει τον κόσμο. Μια άλλη δηλώνει πως η Εταιρεία είναι παντοδύναμη, αλλά ασκεί την εξουσία της μόνο πάνω σε μικροσκοπικά πράγματα: στο κελάηδισμα ενός πουλιού, στις αποχρώσεις της σκουριάς και της σκόνης, στα όνειρα που βλέπουμε την αυγή, μισόξυπνοι. Μια άλλη, δια στόματος προσωπιδοφόρων αιρεσιαρχών, πως η Εταιρεία δεν υπήρξε κι ούτε θα υπάρξει ποτέ. Μια άλλη, εξίσου απαίσια, πως είναι αδιάφορο αν δέχεσαι ή αρνείσαι την ύπαρξη αυτού του ζοφερού σωματείου, γιατί η Βαβυλώνα δεν είναι τίποτ' άλλο παρά ένα άπειρο παιχνίδι της τύχης. 



     Ο αφηγητής στο διήγημα δεν είναι πια κάτοικος της Βαβυλώνας. Έχει ζήσει την καταισχύνη και την παντοδυναμία, τη χλιδή και τα κάτεργα, με μια λέξη την αβεβαιότητα. Η παντοδυναμία της τύχης στη Βαβυλώνα του Μπόρχες είναι πεποίθηση κι ανάγκη. Σ' ένα παράλογο, όπως ολόκληρη η ιστορία, παιχνίδι με τον χρόνο, το τυχαίο γίνεται όλο και πιο εξαίσιο, όλο και περισσότερο οδυνηρό. Κάθε τι είναι ποτισμένο με την τύχη. Γιατί; 



     Στην εποχή της Λοταρίας Κύριος είναι η Εταιρία. Ο λαός εξεγείρεται, κυριαρχεί, και η Λοταρία γίνεται πια μυστική και δωρεάν για όλους. Σαν εκλογές και εκπαίδευση στη δημοκρατία. Η Εταιρία δεν αμφισβητείται. Η Εταιρία είναι συνήθεια, ανάγκη, είναι παντοδύναμη πάνω σε όλα ή μόνο σε κάθε τι μικροσκοπικό, όπως ο λόγος του ταξιτζή που ξεσπαθώνει για τη Χρυσή Αυγή, το φοβισμένο τσάπισμα του μετανάστη, η ντροπιασμένη ερευνητική ματιά στον κάδο. Ίσως και να μην υπήρξε ποτέ η Εταιρία, όμως η Λοταρία υπάρχει. Ο ψήφος είναι λόττο. Ποιος ήξερε τι ψήφιζε στις προηγούμενες εκλογές; Θα έπρεπε όλοι να ξέρουμε. Ποιος ξέρει τώρα. Όλοι θα έπρεπε και τότε και τώρα. Το δίδυμο Παπαθεμελής - Καζάκης δηλώνουν  αντισυστημικοί (το έμαθα τυχαία  από οπαδό τους, δεν ήξερα καν ότι κατεβαίνουν μαζί). Αλλά ας μην ξεφύγω σε πολιτικολογίες. 


     Στη λογοτεχνία δεν υπάρχει μόνο μία, υπάρχουν πολλές αναγνώσεις. Σε λίγες μέρες θα φοβηθώ ότι το λαχείο της Βαβυλώνας είναι ο ξένος μέσα μας. 


El Titere (Piazzolla-Borges) - Silvana Deluigi & Duo Mosalini Senso



Τετάρτη 18 Απριλίου 2012

τρε λουάν


απ' το Πλοίο των Τρελών των TuxedoMoon - βίντεο therezident


     Κάποτε, πριν χρόνια και για μικρό πάντως χρονικό διάστημα, ό,τι κι αν προσπαθούσα να γράψω άρχιζε με την ίδια φράση: Είναι όλοι τους τρελοί. Δεν είχα διαβάσει τότε τη νιτσεϊκή αναφορά στο απέραντο φρενοκομείο, όμως αυτή η φράση, αυτή η ιδέα, μου είχε γίνει έμμονη. Δεν είχα καλά καλά εμφανίσει τις δικές μου πληγές από την κοινωνική ένταξη, ηu παραγωγική μου ηλικία ήταν ακόμα νηπιακή, προσπαθούσα να αντιδράσω στη διαφαινόμενη ήττα της εφηβώδους αυθάδειας, μάταια. Έβλεπα γύρω μου την απέραντη υποκρισία, γινόμουν δέκτης του ψου-ψου της κουτσομπολίστικης πανοπλίας των ανθρώπων με τους οποίους αναγκαστικά, στη δουλειά, συναναστρεφόμουν, κι έλεγα δε μπορεί, δεν στέκουν, διαλέγουν να ζουν μιαν απύθμενη μιζέρια, δεν ερωτεύονται, δεν τον ρουφάνε τον γαμημένο τον αέρα με όρεξη, ίσα ίσα για να μη ψοφήσουν αναπνέουν, είναι όλοι τους τρελοί.

     Αλλιώς, αν είναι γνωστικοί αυτοί, τότε τρελός είμαι εγώ. Κατάφερα ένα σούρουπο ν' απαλλαγώ από την εμμονή της φράσης κι έγραψα κάτι άλλο. Όμως αυτή η στάση απέναντι απ' το κανονικώς φαίνεσθαι του περίγυρου μού έμεινε. Κουσούρι, ίσως, αφού φοβάμαι ότι αφορά μόνο το φαίνεσθαι κι όχι την ουσία της ζωής, αφού δεν είμαι σίγουρος ότι η δική μου διαφέρει στα βασικά της από των τρελών ή των γνωστικών, των άλλων τέλος πάντων, μπορεί η διαφορά μας να είναι αισθητική, δεν βλέπω Λαζόπουλο - δεν ακούνε Γουέιτς, όμως μαζί δουλεύουμε, κι αν πω ότι σε κάτι διαφωνώ, κι αν κατακρίνω το ρόλο μου, μες στο παιχνίδι είναι κι αυτό. Το ποσοστό μου είναι προβλέψιμο, το ρόλο τον παίζω κατά τ' άλλα, αλλιώς ας έπαιρνα τα βουνά να γινόμουνα ο φουλ ον δε χιλ. 
     Το σύστημα των οικονομικών σχέσεων, γράφει ο Φουκώ (στο Ψυχική Αρρώστια και Ψυχολογία, εκδ. Ελεύθερος Τύπος 1988, μτφ. Τάσος Γιατζόγλου), φέρνει τον άνθρωπο σε επαφή με τους άλλους, αλλά μέσα από αρνητικούς δεσμούς εξάρτησης· οι νόμοι της συνύπαρξης που τον ενώνουν με τον άλλον σε μία κοινή μοίρα, τον φέρνουν αντιμέτωπο με αυτόν σε μία πάλη που παραδόξως είναι απλά και μόνο η διαλεκτική μορφή αυτών των νόμων· η παγκοσμιότητα των οικονομικών και κοινωνικών δεσμών επιτρέπει σε αυτόν να αναγνωρίσει, στον κόσμο, μία πατρική γη και να αναγνώσει ένα κοινό σημαινόμενο στο βλέμμα κάθε ανθρώπου, αλλά αυτό το σημαινόμενο μπορεί επίσης να είναι εκείνο της εχθρότητας και το ότι η πατρική γη πρόκειται να τον καταγγείλει σαν ξένο. Και πιο κάτω, αναφερόμενος στην απόφαση διαφυγής ενός ανθρώπου, παρατηρεί ότι υποβαλλόμενος ωστόσο στους εξαναγκασμούς αυτού του πραγματικού κόσμου, βιώνει αυτόν τον κόσμο στον οποίο διαφεύγει σαν πεπρωμένο του. 

     Αν για κάποιους η απάρνηση της κανονικότητας μοιάζει μοιραία διαφυγή, ο Έρασμος στο έργο του Μωρίας Εγκώμιον (μεταγλωττισθέν και εκδοθέν υπό του πρώην συμβολαιογράφου Αθηνών Κοσμά Κοκίδου εν Αθήνησι - 1864) δήλωνε άγνοια για το αν ήνε δυνατόν να ευρεθή άνθρωπος σωφρονών καθ' όλας τας ώρας, χωρίς να κυριευθή παρά τινος είδους μωρίας (χωρίς να πράξη μωρίαν τινά). Οι ποιηταί, ισχυρίζεται η προσωποποιημένη από τον Έρασμο Τρέλα, είναι εξ επαγγέλματος οπαδοί της ... τοσαύτην δ' αξίαν αποδίδουσιν εις την μωρίαν, ώστε πολλάκις υπεκ-φεύγουσι δι' ενός μόνου σκώματος αυτής, ό,τι δεν ηδύναντο να  να λύσωσι δι' ουδενός των επιχειρημάτων και συλλογισμών· εκτός εάν τις νομίζη ότι δεν είνε ίδιον της Μωρίας το να προκαλή καγχασμούς εντέχνους δια γελοίων λέξεων κενών εννοίας. Ευτυχώς δηλαδή που δεν έχω γράψει ποιήματα.
     
     Στην άλλη πλευρά, η φρόνηση, διδάσκει ο Αριστοτέλης (Περί Αρετών και Κακιών, εκδ. Ζήτρος 2004, μτφ. Σ. Τριαντάρη - Μαρά), είναι αρετή του λογικού (μέρους της ψυχής) και προετοιμάζει αυτούς που τείνουν προς την ευδαιμονία. Ενώ η σωφροσύνη είναι η αρετή του επιθυμητικού, σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι ελέγχουν με τη λογική την επιθυμία να παροτρύνονται στις κακές ηδονές. Και πιο κάτω: Στην ακολασία συνίσταται το να επιλέγει ο άνθρωπος τις απολαύσεις των βλαβερών και ανήθικων ηδονών, και το να νομίζει μάλιστα ότι είναι ευτυχισμένοι αυτοί που διάγουν το βίο τους με τέτοιου είδους ηδονές, και το να αγαπά τα γελοία και το να αγαπά τα αστεία και το να αγαπά τη βωμολοχία και το να είναι διεφθαρμένος στα λόγια και στα έργα. Την ακολασία ακολουθεί η αταξία, η αναισχυντία, η άτακτη και ακόλαστη διαγωγή, η πολυτέλεια, το αλόγιστο, η αμέλεια, η παραμέληση και η χαλάρωση των ηθών. 

     Αυτή η αριστοτελική έκλυσις, που αποδίδεται χαλάρωση των ηθών, επιτρέπει την επιλογή βλαβερών και ανήθικων ηδονών. Οι απολαύσεις ξεχω-ρίζονται σε ηθικές και μη· οι σώφρονες ξέρουν να επιλέγουν. Ο Αριστοτέλης κάνει ένα βήμα πιο πέρα από τον Πλάτωνα και εισάγει την έννοια της εγκράτειας. Ο μη σώφρων, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, ενώ γνωρίζει ότι πρέπει να πράξει και τα σωστά και αυτά που τον συμφέρουν τα παραμερίζει για χάρη των ηδονών. Πόσο εύκολα, πράγματι, μπορεί να διαπιστώνεται η συμβολή των "προγόνων μας" στη δημιουργία του δυτικού τρόπου (χαλιναγώγησης της) σκέψης, της δύσης της σωφρονιστικής, του ανθρώπου του σοφού (τόσο φου...).




     Σ' ένα από τ' αποσπάσματα από το βιβλίο του Ray Monk Λούντβιχ Βιτγκενστάιν - Το Χρέος της Μεγαλοφυΐας (γ' έκδοση Scripta 2002, μτφ. Γρ. Κονδύλη), που δημοσίευσε πρόσφατα το ιστολόγιο ΠΕΡΙΠΟΛΛΩΝ (πρώτα το είδα στο μπλογκ ludwig wittgenstein), διάβασα: Ο Russell προσπαθούσε να αποτρέψει τον Wittgenstein από το να πάει στην Νορβηγία για να ζήσει εκεί απομονωμένος για δύο χρόνια. "Του είπα ότι θα είναι σκοτεινά και απάντησε ότι αντιπαθεί το φως της μέρας. Του είπα ότι η ζωή θα είναι μοναχική και απάντησε ότι εκπορνεύει το μυαλό του μιλώντας σε έξυπνους ανθρώπους. Του είπα πως ήταν τρελός και είπε ο Θεός να τον φυλάει απ' τη σωφροσύνη" (13-10-1913) (σελ. 93). Αυτή η τελευταία φράση από την αφήγηση του Ράσελ μ' έβαλε σε σκέψεις και θυμήθηκα το είναι όλοι τους τρελοί. Μετά από πολλή σκέψη αποφάσισα ν' αλλάξω ένα στίχο και το μέσα στην παραφροσύνη να το κάνω μες στην τόση σωφροσύνη:


     Δεν ξέρω αν το Skjolden όπου απομονώθηκε το 1913 για κάμποσους μήνες ο Βιτγκενστάιν έχει κάποια σχέση με το νησί Ουτόγια όπου έδρασε ο λεγόμενος μακελάρης της Νορβηγίας, ο νεοναζί Μπρέιβικ. Δεν ξέρω τι σόι τρελός ήταν ο Βιτγκενστάιν και τι σόι ψυχικά υγιής (σύμφωνα με την υπερασπιστική του γραμμή) είναι ο Μπρέιβικ. Δεν ξέρω πώς ο "ναΐτης ιππότης" θεωρητικολογεί την αντίθεσή του με τους υπεύθυνους για τις πολυπολιτισμικές κοινωνίες, πάντως επιλέγοντας σαν μέσο για την αποτελεσματική εκδήλωση αυτής της αντίθεσης τα εξολοθρευτικά του όπλα, καθάρισε μέσα σε λίγη ώρα με καμιά εκατοστή απ' αυτούς. Για κάποιους ο Μπρέιβικ και οι όμοιοί του δεν μπορεί παρά να είναι τρελοί. Αντίθετα, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, εμπνευστής του σχεδίου εθνοκάθαρσης στην Τριπολιτσά ήταν απολύτως υγιής και ηρωικός και όχι χασάπης, όπως διαπίστωσε ο Θαν. Τριαρίδης

     Το ποιος είναι τρελός ή άρρωστος θα το πει κάθε φορά η κοινωνία, ανάλογα με το αν ξεχάστηκε ή όχι στην αγκαλιά της. Έτσι κι αλλιώς το "είσαι τρέλα", το "με τρελαίνεις" κι άλλα τέτοια δίνουν στην κυρα - τρέλα άλλην αίγλη και κάμποσοι τρελοί ή τρελαμένοι αναφωνούν: και πάλι: Ζήτω η Τρέλα μου! Αλλά τι τα θες; Η ζωή, αυτό το ποδοπατημένο λάφυρο κάποιου που εκλιπαρεί κάνε κάτι να χάσω το τρένο, ενώ το νιώθει, το ξέρει πως είναι μοιραίο να φύγει, η ζωή τελειώνει διαρκώς, με λυγμούς, χωρίς πάταγο και παραδίνεται στα βασίλεια του θανάτου, κι άστα να πάνε.


Παρασκευή 13 Απριλίου 2012

από την Ιουδαία
στο απέραντο φρενοκομείο




οι Coat Hanger Halos - Jgaver57


   Μια σύντομη επίσκεψη σ' ένα φρενοκομείο δίνει μια αναμφισβήτητη απόδειξη για το ότι η πίστη κάνει τους ανθρώπους μακάριους μόνο σ' ορισμένες περιστάσεις, για το ότι η μακα-ριότητα δεν μετατρέπει μια παγιωμένη ιδέα σε αληθή ιδέα, και για το ότι η πίστη δεν κινεί βουνά, αλλά υψώνει βουνά εκεί που δεν υπάρχουν. Σίγουρα η επίσκεψη αυτή δεν θα έπειθε έναν ιερέα: γιατί αυτός δεν δέχεται, από ένστικτο, ότι η αρρώστια είναι αρρώστια, ότι το φρενοκομείο είναι φρενοκομείο. Ο Χριστια-νισμός χρειάζεται  την αρρώστια όπως ο αρχαίος ελληνισμός χρειάζεται μια υπεραφθονία υγείας - να κάνεις τους ανθρώπους άρρωστους: αυτός είναι ο αληθινός κρυφός σκοπός ολόκληρου του συστήματος των λυτρωτικών μεθόδων της εκκλησίας. Και η εκκλησία η ίδια - δεν είναι το καθολικό φρενοκομείο ως έσχατο ιδεώδες; Η γη ολόκληρη ένα φρενοκομείο; - Ο θρήσκος άν-θρωπος, έτσι όπως τον θέλει η εκκλησία, είναι ένας τυπικός παρακμιακός· η στιγμή, κατά την οποία μια θρησκευτική κρίση καταλαμβάνει έναν λαό, σφραγίζεται πάντα από μια επιδημία νευρικών παθήσεων· ο "εσωτερικός κόσμος" μοιάζει με τον "εσωτερικό κόσμο" του υπερδιεγερμένου και εξαντλημένου· οι "ανώτερες καταστάσεις", που τοποθετήθηκαν από την εκκλησία πάνω από την ανθρωπότητα ως οι αξίες όλων των αξιών, είναι επιληπτοειδείς μορφές - μόνο τρελοί κι αγύρτες ανακηρύχτηκαν άγιοι από την εκκλησία in maiorem dei honorem. Μια φορά επέτρεψα στον εαυτό μου να χαρακτηρίσει όλη τη χριστια-νική εκγύμναση στη μεταμέλεια και στη λύτρωση (εκγύμναση που σήμερα μελετιέται καλύτερα στην Αγγλία) ως μεθοδικά παραγόμενη κυκλική τρέλα πάνω σ' ένα έδαφος ήδη προε-τοιμασμένο κατάλληλα, δηλαδή εντελώς νοσηρό. Κανείς δεν προσηλυτίζεται στον Χριστιανισμό - πρέπει να είναι αρκετά άρρωστος για κάτι τέτοιο... Εμείς οι άλλοι που έχουμε το θάρρος να είμαστε υγιείς και να εκφράζουμε την περιφρόνησή μας, πόσο πρέπει να περιφρονούμε μια θρησκεία που διδάσκει στους ανθρώπους πώς να παρεξηγούν το σώμα! που δεν θέλει να εξαλειφτούν οι δεισιδαιμονίες από τις ψυχές! που μετατρέπει την ανεπαρκή τροφή σε κάτι "αξιόλογο"! που πολεμά την υγεία σαν να 'ναι εχθρός, διάβολος, πειρασμός! που φαντάζεται ότι μπορεί κανείς να μεταφέρει μια "τέλεια ψυχή" μέσα στο λείψανο του σώματος, και που βρίσκει, κατά συνέπεια, απαραίτητη τη δημιουργία μιας νέας αντίληψης για την τελειότητα - ένα ωχρό, αρρωστιάρικο, ηλίθια φανατικό ον, την λεγόμενη "αγιότητα". Η αγιότητα: δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια σειρά συμπτωμάτων ενός εκπτωχευμένου, νευρικά διαλυμένου, αθεράπευτα φθαρ-μένου σώματος!... Το χριστιανικό κίνημα, ως ευρωπαϊκό κίνημα, ήταν από την αρχή ένα συλλογικό κίνημα των κάθε λογής ανίκανων και άχρηστων στοιχείων (αυτών που ζητούσαν να αποκτήσουν δύναμη μέσω του Χριστιανισμού). Δεν εκφράζει την κατάπτωση μιας φυλής, αλλά είναι ένα άθροισμα και μια συγκέντρωση μορφών παρακμής που έρχονταν από παντού και αναζητούσαν η μια την άλλη. Ο Χριστιανισμός δεν είναι, όπως πιστεύουν πολλοί, αποτέλεσμα της σήψης της αρχαιότητας, της ευγενούς αρχαιότητας. Η επιστημονική ηλιθιότητα που υπο-στηρίζει τέτοιες ιδέες ακόμη και σήμερα δεν μπορεί να αντι-μετωπιστεί με τη βιαιότητα που θα της άξιζε. Τη στιγμή που τα άρρωστα, διεφθαρμένα, Τσαντάλα στρώματα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας υιοθετούσαν τον Χριστιανισμό, ο αντίθετος τύπος, η τάξη των ευγενών, είχε την πιο ωραία και ώριμη μορφή. Η πλειοψηφία έγινε αφέντης· η δημοκρατικότητα των χριστιανικών ενστίκτων θριάμβευε... Ο Χριστιανισμός δεν ήταν "εθνικός", δεν ήταν έργο μιας φυλής - στρεφόταν σε οποιονδήποτε απόκληρο της ζωής, είχε παντού τους συμμάχους του. Ο Χριστιανισμός έιναι η έχθρα του άρρωστου ενστίκτου που στρέφεται εναντίον του υγιούς, εναντίον της υγείας της ίδια. Καθετί καλοφτιαγμένο, περήφανο, εξαίσιο, η ομορφιά πριν απ' όλα, του κάνει κακό στα μάτια και στα αυτιά. Υπενθυμίζω για μια ακόμη φορά τα ανεκτίμητα λόγια του Παύλου: "Ο Θεός έχει διαλέξει τα αδύνατα πράγματα του κόσμου, τα τρελά πράγματα του κόσμου, τα ταπεινά και περιφρονημένα πράγματα του κόσμου": αυτή ήταν η φόρμουλα· όταν δόθηκε αυτό το σύνθημα η παρακμή άρχισε να θριαμβεύει. - Ο Θεός στο σταυρό - οι φρικτές μυστικές σκέψεις που βρίσκονται πίσω απ' αυτό το σύμβολο δεν έχουν κατανοηθεί ακόμη; - Ό,τι υποφέρει, ό,τι είναι καρφωμένο στο σταυρό, είναι θείο. Όλοι μας είμαστε καρφωμένοι στο σταυρό, άρα είμαστε θείοι. Μόνο εμείς είμαστε θείοι... Ο Χριστιανισμός ήταν μια νίκη, μια ευγενέστερη προοπτική χάθηκε απ' αυτόν - ο Χριστιανισμός ήταν η μεγαλύτερη συμφορά της ανθρωπότητας ως τώρα. 


Φρειδερίκος Νίτσε 
Ο ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΣ
Μια απόπειρα κριτικής του Χριστιανισμού
Εκδοτική Θεσσαλονίκης
μτφ. Ζήσης Σαρίκας





Ήταν ένας νέος απ’ την Ιουδαία. 
Μόνος καθώς ήταν, τούρθε μια ιδέα: 
μια περιστέρα στο κεφάλι του να βάνει 
όταν θα πάει να βαπτιστεί στον Ιορδάνη. 
Ύστερα όλα εξελίχθηκαν ραγδαία. 


Ήταν ένας νέος απ’ τη Ναζαρέτ. 
Άνθρωπος απλός και διόλου εστέτ. 
Διάλεξε νάχει μαθητές απλούς ψαράδες 
που αδιαφορούσαν για του κόσμου τους παράδες. 
Βγήκαν στους δρόμους· όπως λέμε στο κουρμπέτ. 


Ήταν ένας νέος στον τόπο του κρανίου. 
Εσταυρωμένος ο σωτήρας του ποιμνίου, 
γιος του θεού, σαν άνθρωπος πεθαίνει, 
μετά νασταίνεται και το σενάριο δένει 
του τρισυπόστατου εν ανθρώποις μνημονίου. 


Ήταν ένας νέος απ τη Γαλιλαία 
που την αγάπη-του διαδώσαν λυσσαλέα. 
Κι αν χωριστήκανε σε κλίκες με τα χρόνια, 
με ψαλμωδίες κατεβάζουν τα κασόνια 
και εξυμνούν της Ιουδαίας τον βασιλέα.



οι (του ίδιου παπά βαγγέλιο) the Piano has been drinking



ακούστηκε ο σοκολατένιος Χριστούλης του Tom Waits
σε δύο (από τις εκατοντάδες, ανακαλύπτω) επανεκτελέσεις



αντί επιλόγου, ένα συνοδευτικό λιμερίκι
στη σχετική σελίδα του ιστολογίου του Ν. Σαραντάκου

και, ασφαλώς, Αληθώς!




Πέμπτη 12 Απριλίου 2012


Το σύνδρομο της Ιερουσαλήμ



Nick Cave and The Bad Seeds



     Υπάρχουν χώροι αλήθειας, όπως υπάρχουν και χρόνοι αλήθειας. Οι πρώτοι έχουν το πλεονέκτημα, ή το μειονέκτημα, ότι παραμένουν σταθεροί, ως έχουν. Παγιώνουν το τυχαίο. Ο βασιλιάς Δαβίδ άφησε μία μόνον παρακαταθήκη: την Παλαιά Πόλη. Τον τόπο εκείνον, όπου στο τέλος των καιρών θα κληθούν όλοι οι νεκροί να αναστηθούν, έναν τόπο που συγκεντρώνει τα βλέμματα όλων, όλοι τον μνημονεύουν, σφύζει από ζωή. Την αλήθεια που αποκαλύπτεται μέσα σε αυτόν τον τόπου Πάθους, που παθιάζει - με αποκορύφωμα τον Περίβολο του Ναού, δίπλα στα Τεμένη -, πρέπει να την εξετάσουμε καλύτερα, χωρίς να προσθέσουμε τη λέξη "εντούτοις": δεν είναι ευχάριστη όπως η αλήθεια, δεν ακούγεται καλά. Γεννά ερωτήματα στο νού (όπως κάθε τι που σε υποχρεώνει να κοιτάξεις με ειλικρίνεια τον εαυτό σου). 


     Πρόκειται πραγματικά για τόπο όπου κατοικεί ο Θεός, για ιερό τόπο ενότητας ή για ακρότατο σημείο διχασμού, με τις πεντακόσιες κρυφές κάμερες επάνω στις ταράτσες να παρακολουθούν τα τέκνα του Αβραάμ;


     Πρόκειται για τόπο που αναδίνει ένα οικουμενικό μήνυμα αγάπης, χωρίς αυτό να εμποδίζει τους οπαδούς να εκδηλώνουν όλο το μίσος τους για το διπλανό τους, για τον αδελφό τους; Δεν αρκεί να διατυπώνουμε ηθικολογίες. Σ' έναν τόπο όπου φανερώνεται, σε όλο το μεγαλείο του, το σκοτεινό πρόσωπο του Θεού του Φωτός, καλύτερα ν' αφήσουμε κατά μέρος τις ηθικολογίες και να κοιτάξουμε κατά πρόσωπο την πραγματικότητα - τις μεταλλικές μπάρες ασφαλείας, τα συρματοπλέγματα, τις οχυρωμένες ταράτσες. Τι παράξενο: ο Άπειρος βρίσκεται φυλακισμένος. Η χωρίς όρια κατοικία του έχει μετατραπεί σε οχυρωμένο τόπο, όπου κάθε λεπτό αγωνίζονται να διευρύνουν, λίγο ακόμα, την επικράτεια. Ιερουσαλήμ: μία πόλη όπου δεν μιλούν μεταξύ τους· ούτε καν ανταλλάσσουν ένα βλέμμα η μία συνοικία με την άλλη· όπου οι διαφωνίες ανάμεσα στις τέσσερις κοινότητες που μοιράζονται την πόλη (Εβραίοι, χριστιανοί, Αρμένιοι, μουσουλμάνοι) εκδηλώνονται με πάθος. Αν ο Αιώνιος είχε αυτός τον πρώτο λόγο στις διάφορες φυλές Του, όλοι όσοι προσεύχονται σε Αυτόν είτε σε εκκλησίες είτε σε τζαμιά είτε μπροστά στο Τείχος των Δακρύων θα είχαν αρμονικές σχέσεις μεταξύ τους · και δεν θα ηχούσαν τόσο ψεύτικα οι ύμνοι περί αδελφοσύνης των τέκνων του Αβραάμ. Όλοι οι πιστοί θα προσεύχονταν πλάι πλάι, καθένας στη δική του γλώσσα, χωρίς να κατασκοπεύει ο ένας τον άλλον. Αν ο τόπος ήταν αντάξιος με το σύμβολο, δεν θα ήταν κτήμα κανενός, θα έφεγγε σαν λαμπρός φάρος χάριτος, έξω από διχόνοιες. Θα ίσχυε προ πολλού το υπερεθνικό καθεστώς της "πόλης-κληρονομιά της ανθρωπότητας", που έχει προτείνει ο ΟΗΕ για την Αγία Πόλη το 1948 (με την απόφασή του υπ' αριθμόν 181). Ο ιερός τόπος, για τον οποίο ο Έλι Βίζελ (Elie Wiesel) κάνει την παρατήρηση ότι "μεταλλάσσει με μαγικό τρόπο κάθε άνθρωπο σε προσκυνητή", θα ανήκε μόνο στην αρμοδιότητα του ΟΗΕ. Δεν θα μπορούσε να χωριστεί, ούτε εκ των πραγμάτων ούτε εκ του νόμου. Όλοι οι πιστοί της Αποκάλυψης θα μπορούσαν να γευτούν τις ευεργετικές ακτίνες της αυγής. Όμως το χαρμόσυνο μήνυμα αναγγέλεται μόνο στα χρονογραφήματά μας ή στα δημόσια κηρύγματα των ιερέων.

     Πέρα από το παράδοξο αυτό καθαυτόν (η μονοθεϊστική εκδήλωση να αναιρεί το δεδηλωμένο), αυτό που μας ενοχλεί περισσότερο σε αυτήν τη θεοκρατούμενη πολιτεία, που θυμίζει μάλλον πεδίο μάχης παρά κρύπτη ασκητών - όπου κάθε δόγμα μάχεται με νύχια και με δόντια για την επικράτηση της δικής του σημαίας -, είναι να βλέπουμε να αναδύεται ένας αδικαιολόγητα εθνικιστικός χαρακτήρας από καθαρά θρησκευτικές πεποιθήσεις, καθώς και μεθοδεύσεις στρατηγικής μέσα από θεολογικά ζητήματα. Το ισχύον είναι πιο ισχυρό από το δόγμα. Η ιστορία του Ενός και Μοναδικού στην πόλη της Ιερουσαλήμ, καθώς είναι συνυφασμένη με τον τόπο, έχει μετατραπεί σε γεωγραφικό και δημογραφικό χάρτη. 

     Ανάμεσα σε δύο σοκάκια της χριστιανικής συνοικίας, υψώνεται σεμνός ο Πανάγιος Τάφος, ένα μνημείο χωρίς ιδιαίτερη χάρη, αρκετά περίπλοκο, που έχτισε ο Άγιος Κωνσταντίνος επάνω στο υποτιθέμενο σημείο όπου πιστεύεται ότι σταυρώθηκε, τάφηκε και αναστήθηκε ο Χριστός, και ο οποίος γκρεμίστηκε και ξαναχτίστηκε τουλάχιστον δέκα φορές από τότε. Αποτελεί, από μόνος του, μια μινιατούρα της Αγίας Πόλης, όπου βασιλεύουν οι μύριες όσες διαφορές μέσα σ' έναν εξαιρετικά μικρό χώρο, ένας ολόκληρος λαβύρινθος από ζηλοφθονίες, ένας δαιδαλώδης κατάλογος από επιδρομές, καταπατήσεις, κεκτημένα δικαιώματα (δικαιώματα επιστασίας, διακονίας, λατρείας, και ούτω καθεξής, που εξαφανίζονται αμέσως μόλις πάψει να τελείται κάποια τελετή). Κάθε τετραγωνικό μέτρο διεκδικείται και από κάποιον άλλον. Με τους απειρά-ριθμους ναΐσκους, πρεσβυτέρια, προσκυνητάρια, σκάλες, ταράτσες και αυλό-γυρους, ο Πανάγιος Τάφος προσδιορίζει τα όρια της δικής του επικράτειας με εντελώς νευρωτικό τρόπο, είναι χωρισμένος σε φανερά και απόκρυφα διαμε-ρίσματα, που κατέχει καθεμιά από τις επτά χριστιανικές κοινότητες που έχουν οριστεί για τη φύλαξή του: οι Αβησσυνοί, οι Αρμένιοι, οι Κόπτες, οι Έλληνες, οι Λατίνοι, οι Σύριοι. Τα προνόμια κάθε κοινότητας καθορίζονται από τον Καταστατικό Χάρτη του 1852, που είναι πάντα σε ισχύ, από τότε που η Υψηλή Πύλη των Οθωμανών έπαιζε το ρόλο του διαιτητή στις διαμάχες μεταξύ εκκλησιών και ευρωπαϊκών δυνάμεων. Κάθε κοινότητα ανάβει το δικό της κερί, που έχει διαφορετικό μέγεθος και σχήμα. Η μεγαλύτερη διαμάχη εκδηλώνεται ανάμεσα στους ορθόδοξους, που είναι εγκατεσημένοι εκεί, συνεχώς, από την εποχή του Βυζαντίου (και θεωρούν τον τόπο αυτόν κάτι σαν δική τους Ιερουσαλήμ ή Ρώμη), και στους Λατίνους, που εγκαταστάθηκαν το 1853 και εκπροσωπούνται κυρίως από τους αμφισβητούμενους Φραγκισκανούς, που έχουν εδραιωθεί για τα καλά τους Αγίους Τόπους. Όσο για τις συνεχείς αψιμαχίες μεταξύ αδελφών, που αλληλοχτυπιούνται με τις ποιμενικές τους ράβδους ή τους σταυρούς τους επάνω στην Οδό του Μαρτυρίου, για τις μικροκακίες και τους ανταγωνισμούς ανάμεσα στους συνοικούντες στον κοινό Ιερό Τόπο, που προσπαθούν διαρκώς να συγκρατηθούν και ο ένας παραφυλάει τον άλλον (οι πιο φτωχοί, που είναι και οι πρεσβύτεροι του χριστιανισμού, οι Αιθίοπες και οι Κόπτες, απομακρύνθηκαν στην περιφέρεια, σε φτωχά παραπήγματα γύρω από το Παρεκκλήσιο της Αγίας Ελένης), ένας θεολόγος ίσως να μπορούσε να διακρίνει μέσα σε όλα αυτά ένα τοπικό χρώμα διαφορετικών παραδόσεων που παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον για δημοσιογράφους και τουρίστες. Να σηκώνεις αδιάφορα τους ώμους είναι σημάδι άρνησης. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγεις να αντιμετωπίσεις το σύνδρομο της μανιακής επανάληψης, με την έννοια που έχει στην ψυχοπαθολογία ("ανεξέλεγκτη διαδικασία, που γίνεται ασυνείδητα, δια της οποίας το άτομο επαναλαμβάνει οδυνηρά βιώματα του παρελθόντος, χωρίς να θυμάται το πρωτογενές αίτιο, έχοντας την απόλυτη βεβαιότητα ότι αυτό που κάνει έχει σχέση μόνο με το παρόν). Άλλωστε, αρχέγονο δεν είναι αυτό που επιστρέφει αμέσως μόλις στρέψουμε το βλέμμα αλλού;

     Πέρα από τη γραφικότητά της, αυτή η τετράγωνη πόλη με τις οκτώ οχυρωμένες πύλες, με τα πέτρινα ογκώδη τείχη, θα έπρεπε να προκαλεί ανησυχία στους μετα-μοντέρνους, οι οποίοι αποστρέφονται το ρομαντισμό του νομάδα. Ακόμη και οι ποιμένες επιθυμούν να επιστρέψουν στο σπίτι τους. Δεν υπάρχει (μετα) κίνηση που να μην προβλέπει κάποια στάσημ με το κλειδί στο χέρι. Ξεκινάμε μία πορεία για να σταματήσουμε κάπου, κάθε γη επαγγελίας πρέπει να κερδηθεί και ο οδοιπόρος είναι, κάπου, ένας αυτόχθονας που νοσεί (όπως ο υγιής είναι ένας άρρωστος που αγνοεί την ασθένειά του). Αυτός ο στίβος, ο γεμάτος διχογνωμίες, ο δικός μας θεολογικός περιφραγμένος χώρος αποκαλύπτει πόσο ουτοπικός είναι ένας Θεός εκτός εδαφικών ορίων. Αν ήμαστε συνεπείς προς το δόγμα, θα έπρεπε ο Άπειρος να παραμείνει εκτός του περατού. Το αντίθετο ονομάζεται "ειδωλολατρία". Τι μας διδάσκει όμως το βιβλίο συμβάντων της κάθε μέρας, αν όχι ότι το "υπέρτατο κενό" χρειάζεται και αυτό τα δικά του ορατά, αισθητά όρια, όπως κάθε Βάαλ, Παργκαλί ή Μάσντα (περίφραξη, πράσινη γραμμή και σημεία ελέγχου);




από το κεφάλαιο 5:
Αρχίζει να κινείται, διστακτικά όμως


του βιβλίου του

ΡΕΖΙΣ ΝΤΕΜΠΡΕ
Ο Θεός, 
μια ιστορική διαδρομή
Αναφορά στην ιστορία του Αιώνιου στη Δύση

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ 
ΜΑΡΙΑ ΠΑΡΑΔΕΛΗ

εκδ. Κέδρος 2005




στο βιβλίο δεν εμφανίζονται έντονα γράμματα



Δευτέρα 9 Απριλίου 2012

Τάκης Σινόπουλος:

Σταμάτα πια τη μεταφυσική.

Βαρέθηκα.


Saint- Saëns  : Danse Macabreoakrueger08




     Και τι να πεις εσύ ο νεκρός, με τόσα χώματα στη γλώσσα; Θυμάμαι συχνά αυτόν τον στίχο του Σινόπουλου, εδώ και δεκαετίες η γλώσσα μου τον συλλαβίζει σχεδόν αυτόματα πολλές φορές, κάποτε για να γίνω επι-τιμητικός. Αισθάνομαι τότε να λιώνει στη γλώσσα μου χώμα και να μένουν άλιωτα μικρά πετραδάκια. Ίσως το   ΑΜάΝ ΠΙΑ με το ΘάΝΑΤΟ , θα μπορούσε να γράφεται αλλιώς: σταμάτα πια τη μεταφυσική, βαρέθηκα. Ο τίτλος τούτης της ανάρτησης παραλίγο να ήταν Γλώσσα, φτηνή, πολύ φτηνή πουτάνα. Σιχαμερές εφημερίδες. Δεν πρόλαβε. Γρήγορα μου φάνηκε και καλά πιασάρικος, πολύ των ημερών μας, πολύ φτηνο-πουτανίστικος εντέλει. Δεν ξέρω. Τυχαία έφτασα ως εδώ. 
     
     Ο Τάκης Σινόπουλος (1917 - 1981) μπήκε από πάροδο στην προηγούμενη ανάρτηση, τη σιωπηλή άνοιξη, που την τιτλοφόρησε το άσμα των Massive Attack, μπαίνοντας κι αυτό από παράδρομο. Αφορμή ήταν η αναφορά στην αυτοκτονία του Δ. Χριστούλα στο Σύνταγμα στις 4 Απρίλη. Η συλλογή του Σινόπουλου Χάρτης, απ' όπου το απόσπασμα στη σιωπηλή άνοιξη, χωρίζεται σε πέντε μέρη: Α (1964-1966), Β (1973-1974), Γ (1974-1975), Δ (1975-1976) και Ε (1976-1977). Ιδού το δεύτερο μέρος:




ΓΙΑΤΙ μου παρασταίνετε τον ήλιο, ποιον ήλιο παρασταίνετε σ' αυτήν εδώ την πίσσα;


ΒΡΙΣΚΟΜΟΥΝ  τότε κάτω από τη γοητεία των μεγάλων αριθμών. Έτσι, μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 1968, έγραψα κάπου τέσσερα εκατομμύρια πεντακόσιες ογδόντα τρεις χιλιάδες ποιήματα. 


ΦΥΣΙΚΑ δεν είμαι και τόσο χαρούμενος - καθόλου χαρούμενος. Πριν από χρόνια ήμουν πολύ χααρούμενος. 



Η ΣΚΑΤΩΜΕΝΗ περιοχή της πολιτείας, τα σκατωμένα μούτρα των ανθρώπων που όλα θυμίζουνε υπουργούς - πρωθυπουργούς.


ΓΛΩΣΣΑ, φτηνή, πολύ φτηνή πουτάνα. Σιχαμερές εφημερίδες.


ΚΙ ΕΣΥ κοιμάσαι; γιατί κοιμάσαι;


ΚΟΣΜΟΣ πολύς είχε μαζευτεί τριγύρω και κάποιος πολύ θυμωμένος εφώναξε όλα μπορεί να συμβούν όταν η γλώσσα σας δεν έχει φράχτες. Τι φράχτες θες να πεις; τον ρώτησαν. Δεν ξέρω. Φράχτες! Φράχτες!


Η ΣΚΟΤΟΥΡΑ είνα, τώρα εδώ, να μην αρχίσεις πάλι τα πσέματα. Θα σου σσπάσω τα μούτρα σου, θα σε σκίσσω, θα σε σκα(ο)τώσω, αν τολμήσεις πάνω σ' αυτό να μου πεις τα συνηθισμένα σου πσέματα. Πσοφίμι!


ΜΟΥ ΜΙΛΟΥΣΕ σα βήχας. 


ΛΙΓΟΝ καιρό μετά από τη γραφή, το ποίημα που είχε φτιάξει για τη θάλασσα, ήταν γεμάτο βρώμικα νερά και πεθαμένα ψάρια. 


ΤΟ ΣΚΟΤΕΙΝΟ φως της πατρίδας μου σα φίμωτρο, εμποδίζει τους ψεύτες να γαυγίζουν. Εγώ γιατί γαυγίζω;


ΔΕ ΘΑ ξανακουρντίσω πια εκείνες τις μικρές μηχανές που υπάρχουν στην ψυχή μου. Μου είπαν πως ο θόρυβος που κάνουν, ιδίως τις νύχτες, είναι πολύ ενοχλητικός για τους γείτονες. Ο Henri Michaux, που δεν ξέρω καν το πρόσωπό του μ' ακούει σκοτεινιάζοντας, ύστερα χαμογελάει. 


ΤΟ ΜΑΤΙ αυτουνού του αγνώστου με κοιτάζει, με παραμονεύει ακοίμητο. Και δε μπορώ να γράψω τίποτα, να διαβάσω τίποτα. Το μάτι του μπαίνει μέσα στο δικό μου το μάτι κι ανάβει το φακό του, ψάχνει, κατεβαίνει τις σκάλες ψάχνει μέσα στο σκοτάδι, σκαλίζει, ψάχνει. 


ΒΡΙΣΚΟΜΑΣΤΕ στο χώρο της σιωπής. Είτε μιλήσεις, είτε όχι, ούτε θ' αποκαλύψεις ούτε θα προσθέσεις τίποτα σε τούτη την επίγεια κόλαση. Καλύτερα λοιπόν να μη μιλήσεις. Και τι θα πεις εσύ ο νεκρός, με τόσα χώματα στη γλώσσα;


Ο ΓΙΑΝΝΗΣ προσπαθεί τώρα να φυλακίσει τον άλλο Γιάννη μέσα στην εικόνα που έχει φτιάξει γι' αυτόν. Όμως ο άλλος Γιάννης θυμώνει, αντιστέκεται, πηδάει έξω από τον πίνακα, γελάει σαρκαστικά, φωνάζοντας εγώ είμαι ο Γιάννης, άδικα παιδεύεσαι, κοίτα δεν είμαι ο Γιάννης. 


ΑΝ Ο ΗΧΟΣ του Κάππα και του Ρο ταιριάξει με τον ήχο του Λάμδα, πιο πέρα του Δέλτα και του Σίγμα και του Μι, αν το Έψιλον το Άλφα και το Όμικρον, τοποθετημένα στις επίδοξες θέσεις, κάνουν σωστά τη δουλειά τους, αν αφήσουν πίσω από τις λέξεις ν' ακουστεί ο αντίλαλος από τις άλλες λέξεις, τότε ίσως μπορέσει να φανεί εκείνη η καταπαχτή που ανοίχτηκε μπροστά στο Φίλιππο ή εκείνη η κίνηση, το τσάκισμα θέλω να ειπώ, όταν του γύρισαν ανάποδα το δάχτυλο κι ακούστηκε άξαφνα ένα κρακ. 


ΜΙΑ ΝΥΧΤΑ χωρίς επίδοξους πράκτορες, χωρίς φλεγόμενα πουλιά, χωρίς αστυνομία. Παντού περίπτερα ανοιχτά μ' εφημερίδες-παραρτήματα. Ο αέρας έχει σταματήσει απότομα κι έτσι μπορείς να πας έναν περίπατο. Ύστερα να γυρίσεις σπίτι σου, ν' ανοίξεις το παράθυρο, να γράψεις τώρα κάπου 500 ποιήματα. Και το πρωί άλλα τόσα. 


ΔΕΝ ΕΙΣΑΙ δικαστής, το ξέρεις. Λοιπόν μη βάζεις ερωτήματα στο παρελθόν σου. Περπάτα μες στο χρόνο όπως και πριν. Οι αποκρίσεις θάρθουν κάποτε, μονάχες τους, χωρίς εσύ να τις γυρέψεις, μέσα στο έργο σου, μέσα στην ίδια σου τη γλώσσα. 


ΦΥΣΑΕΙ πολύ. Αλέτρι τ' ουρανού ο αέρας. 


ΑΠΟ ΚΕΙΝΗ τη γιορτή δεν είδαμε δυστυχώς τίποτα, γιατί η σκοτεινιά ήταν το θέαμα που κυριαρχούσε. Κάτι φωνές που ακούσαμε, μας είπαν είναι από τους κολασμένους. 


ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ, η θάλασσα ήταν ένα τείχος, τεράστιο καθώς προχωρούσες, με τεράστιες πέτρες. 


ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ, η θάλασσα ήταν ένα τείχος, τεράστιο καθώς προχωρούσες, με τεράστιες πέτρες. 


ΦΙΛΕ επισκέπτη κάθησε στο κάθισμα. Και σε παρακαλώ μη μου μιλάς, μη με κοιτάζεις σα να βγήκα από την κόλαση για νάμπω σε μιαν άλλη. Δεν ξέρω τίποτα απ' την κόλαση, όπως κι εσύ, σε βεβαιώνω. 


ΕΝΑ ΤΡΑΠΕΖΙ στρωμένο μαχαίρια και χέρια. 


ΧΡΟΝΙΑ πολλά ήτανε στον πόλεμο, σε κάθε πόλεμο. Κι έτυχε τότε και κοιμήθηκε σε κάτι σπίτια που ήταν ακατοίκητα και που του αφήκανε μια μυρουδιά καμένου ξύλου στο κορμί, μια μυρουδιά - πώς να το πω - καμένου θανάτου. 

Μα τι θα πει καμένος θάνατος, δε σε καταλαβαίνω. Σταμάτα πια τη μεταφυσική. Βαρέθηκα. 



του John Vachon (silez+ukuk)
το ποίημα Οι παραλογισμοί της Ιωάννας
του Τάκη Σινόπουλου (1961)
μελοποιημένο από τον Μιχάλη Σιγανίδη
(δίσκος Μουσική Δωματίων)




Τα λόγια της πόλης: ντοκιμαντέρ του Αχιλλέα Κυριακίδη στην ΕΡΤ για τον Σινόπουλο
e-poema: 25 χρόνια μετά τον θάνατό του (του Γ. Λίλλη)
Η ποίηση σαν μυθιστόρημα (Β. Χατζηβασιλείου) στο Poeticanet
Πέντε ποιήματα στο Ποείν
Ελπήνωρ και Νεκρόδειπνος για τον Ελπήνορα στην Εποπτεία
Ο καιόμενος και ερμηνεία  του Δ. Τζωρτζόπουλου στο Hegel-Platon 
κλπ


Bruegel,  The Triumph of Death (1562)




Έτσι κι αλλιώς, 
να μην τα επαναλαμβάνουμε,
ο θάνατος θριαμβεύει.
Θ' αναστηθεί ασφαλώς ο Ιησούς - 
είχε σουξέ του Λάζαρου το δοκιμαστικό - 
αλλά ως εκεί.
Κατά τ' άλλα προσδοκίες. 
Κι όχι για του θανάτου
την εκθρόνιση. Απλώς,
για τη δευτέρα παρουσία.
Ως τότε τα μαμούνια θ' αλέθουν 
ξερό στο στόμα χώμα.
Ίσως κι αυτά κάτι ν' απολαμβάνουν.
Ίσως. Κι ας μην τη λένε τίποτα την ηδονή.