Μακιαβέλλι: αν ο λαός σε μισεί...

Και, επειδή το επιβάλλει το θέμα, δεν θέλω να παραλείψω να υπενθυμίσω στους ηγεμόνες που απέκτησαν ένα κράτος προσφάτως με τη συνδρομή και την εύνοια των ντόπιων, να ερευνήσουν καλά ποιος λόγος είχε ωθήσει εκείνους που τον ευνόησαν να τον ευνοήσουν· και, εάν δεν πρόκειται για φυσική συμπάθεια προς αυτόν, αλλά για τη δυσαρέσκειά τους προς την προηγούμενη κυβέρνηση, με πολύ κόπο και μεγάλη δυσκολία θα μπορέσει να τους διατηρήσει φίλους, μια και θα του είναι αδύνατον να μπορεί να τους ευχαριστεί. Και μελετώντας καλά, μέσα από τα παραδείγματα που εξάγονται από τα αρχαία και τα σύγχρονα γεγονότα, την αιτία αυτού του πράγματος, θα δούμε ότι είναι πολύ πιο εύκολο να κάνει φίλους τους ανθρώπους που ήσαν ευχαριστημένοι με το προηγούμενο καθεστώς και γι’ αυτό ήσαν εχθροί του, παρά εκείνους που, επειδή δεν ήσαν ευχα- ριστημένοι, έγιναν φίλοι του και τον βοήθησαν να καταλάβει το κράτος.

Ο ηγεμόνας που φοβάται περισσότερο τον λαό παρά τους ξένους, πρέπει να χτίζει φρούρια· εκείνος όμως που φοβάται περισσότερο τους ξένους παρά τον λαό πρέπει να μην τα δώσει σημασία. Συνεπώς, το καλύτερο φρούριο που υπάρχει είναι να μην είσαι μισητός από τον λαό· γιατί αν ο λαός σε μισεί, ακόμη κι αν έχεις φρούρια, δεν σε σώζουν.

  

Νικολό Μακιαβέλλι, ο Ηγεμόνας, 1513
(αποσπάσματα κεφ. ΧΧ)
Εκδόσεις Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 1996

μτφ. Ζώζη Ζωγραφίδου – Καραχάλιου
επιμ. μτφ. Γιώργος Ζωγραφίδης